استفاده هدفمند و توأمان از ابزار یارانه و مالیات برای گسترش عدالت

احمد میدری؛ وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی چندی پیش از حذف یارانه نقدی افراد پردرآمد خبر داد و اعلام کرد که آئین‌نامه این تصمیم در هفته قبل در دولت مطرح و بررسی شد و به تصویب رسید و در هفته جاری ابلاغ خواهد شد.

اله‌مراد سیف، عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین(ع) در گفت‌وگو ایکنا، درباره تأثیر تصمیم دولت برای حذف یارانه افراد پردرآمد بر بهبود وضعیت عدالت گفت: در سیستم فعلی یارانه بسیار زیادی به اشکال آشکار و پنهان به گروه‌های مختلف درآمدی پرداخت می‌شود ولی مسئله اساسی ما این است که یارانه فعلی هدفمند نیست. یارانه آشکار همان یارانه نقدی و یارانه پنهان هم در قالب کاهش هزینه‌های تأمین انرژی برای مردم پرداخت می‌شود تا حامل‌های انرژی به قیمت برابر در دسترس همگان قرار گیرد.

وی افزود: متأسفانه شیوه فعلی پرداخت یارانه نقدی هدفمند نیست؛ زیرا منطق یارانه این است که از گروه‌های آسیب‌پذیر حمایت شود ولی وقتی گروه‌ها از یکدیگر تفکیک نشده‌ و به طور برابر میان همه یارانه پرداخت می‌شود عملاً نه‌تنها منجر به رعایت عدالت نشده بلکه از طرق دیگر اثر یارانه نقدی بر گروه‌های آسیب‌پذیر را خنثی می‌کند.

تشدید کسری بودجه با پرداخت مستقیم یارانه

این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان اینکه یارانه‌های نقدی از بودجه عمومی پرداخت می‌شود، ادامه داد: تحمیل هزینه‌های بسیار زیاد به بودجه عمومی منشأ کسری بودجه و سپس تورم ناشی از کسری بودجه و تحمیل فشار مالی به گروه‌های آسیب‌پذیر می‌شود. به عبارت بهتر پرداخت یکسان یارانه به گروه‌های مختلف درآمدی به معنای جریمه کردن اقشار آسیب‌پذیر جامعه بوده و از این جهت حساسیت‌برانگیز است. 

سیف یادآور شد: هدفمندی یارانه نقدی به معنای آن است که از اقشار آسیب‌پذیر حمایت شود ولی اگر پرداخت یارانه به صورت یکسان انجام پذیرد این موضوع به ضد هدف اصلی خود تبدیل خواهد شد. از برنامه سوم توسعه به بعد هدفمندی یارانه‌ها مطرح بود اما هیچ‌گاه دولت‌ها به هدفمندی واقعی یارانه‌ها توجه جدی نداشتند که البته دلایلی اعم از فقدان ابزارهای لازم برای شناسایی گروه‌ها را مطرح می‌کردند ولی اکنون پس از این همه سال و بانک‌های اطلاعاتی مختلف و ابزارهایی که برای شناسایی گروه‌های هدف در دسترس است، قاعدتاً انتظار می‌رود این اتفاق بیفتد و شناسایی دقیق انجام شود. 

وی ادامه داد: در خصوص پرداخت یارانه نقدی باید گفت که سه دهک بالای درآمدی اصلاً نباید یارانه دریافت کنند و از سوی دیگر وقتی دولت بنزین را با قیمت یکسان میان همه توزیع می‌کند، یارانه پنهان اثرگذاری خود را برای ارتقا و بهبود معیشت اقشار آسیب‌پذیر از دست می‌دهد؛ مثلاً وقتی بسیاری از اقشار آسیب‌پذیر امکان خرید خودرو را ندارند قطعاً قیمت یکسان بنزین به معنای به دو برابر شدن جریمه آنهاست. به نظر من اعطای بنزین یا انرژی به خانوار به جای اعطا به خودرو می‌تواند شیوه خوبی باشد. همچنین نباید هزینه مصرف برق برای خانواده‌هایی که در مناطق مرفه شهر زندگی می‌کنند با هزینه مصرف برق در مناطق محروم برابر باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین(ع) بیان کرد: باید شیوه‌ای را به کار گرفت تا از بودجه عمومی برای افرادی که وضعیت مالی خوب و مرفهی دارند هزینه نشده و به اینها نباید یارانه نقدی پرداخت شود. اگر درصدد تحقق عدالت هستیم این می‌تواند نخستین گام باشد و البته باید به دیگر ابزارهای مرسوم و کارآمد در دنیا توجه کرد.

سیف دریافت مالیات بر دارایی، مالیات بر ارث و مالیات بر سوداگری و خانه‌های خالی را یکی دیگر از گام‌های مؤثر در راستای تحقق عدالت اقتصادی دانست که منجر به تقویت بودجه عمومی و بهبود معیشت اقشار ضعیف می‌شود.

وی افزود: به طور کلی برای گسترش عدالت هم باید از ابزار یارانه بهره برد و هم از ابزار مالیات و توصیه می‌شود این دو همزمان مورد استفاده قرار گیرند تا بتوان به معنای واقعی مشکلات اقشار آسیب‌پذیر را کاهش داد.

خروج سخت از وضعیت کنونی

عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین(ع) تصریح کرد: از همان اول نباید پرداخت یارانه نقدی را انتخاب می‌کردیم؛ چون کشورهایی که به این سمت رفته بودند بعدها به سختی توانستند خودشان را نجات دهند و متأسفانه ما هم امروز در این شرایط قرار گرفته‌ایم و نوعی وابستگی به یارانه نقدی به خصوص در اقشار ضعیف ایجاد شده و با تورمی که وجود دارد با شیوه کنونی عملاً امکان حمایت از آنها وجود ندارد و از سوی دیگر به راحتی نمی‌توان یارانه آنها را قطع و به جای آن، بنگاه‌ و یا واحدهای اقتصادی را تأسیس کرد. شاید روی کاغذ پیشنهاد خوب و جذابی باشد ولی وقتی شرایط مالی خانواده‌های ضعیف را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم به شدت به همین یارانه نقدی هرچند اندک باشد، وابستگی دارند. 

سیف ادامه داد: به نظر من حداقل باید پرداخت مستقیم یارانه نقدی برای چهار یا پنج دهک اول ادامه پیدا کند، زیرا در شرایط فعلی قطع آن برای این دهک‌ها امکان‌پذیر نیست و حتی نباید دهک‌های 6 به بعد هم به حال خود رها شوند و بهتر است به جای پرداخت نقدی یارانه برای این دهک‌ها، حمایت‌های درمانی در بودجه در نظر گرفته شود. لذا بهتر است تا دهک چهار یا پنج همچنان مشمول یارانه مستقیم و حمایت‌های درمانی باشند و دهک‌های بعدی فقط مشمول حمایت‌های درمانی و بهداشتی شوند.

وی در پایان اظهار کرد: باید حذف دهک‌ها از ردیف یارانه‌بگیران را با دقت انجام تا حقی ضایع نشود و به دولت در پیشبرد عدالت و حمایت از اقشار ضعیف کمک کند. 

گفت‌وگو از سعید امینی

انتهای پیام