حیف و میل ارز نیمایی/ زغال سنگ خارجی 3 برابر گران‌تر از محصول داخلی وارد می‌شود!

ایران با دارا بودن منابع غنی زغال‌سنگ، می‌تواند به یکی از بازیگران اصلی در بازار جهانی زغال‌سنگ تبدیل شود. با توجه به آمارها و ظرفیت‌های حال حاضر، کشور باید به جای وابستگی به واردات، روی صادرات این ماده معدنی هم متمرکز شود.

بر اساس گزارش‌های سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، در سال ۱۴۰۲  ذخایر زغال‌سنگ ایران حدود 1.2 میلیارد تن برآورد شده است. این در حالی است که در سال 1402 تولید زغال‌سنگ کشور به حدود 2.5 میلیون تن رسید که نسبت به سال قبل از آن ۱۵ درصد افزایش یافته است.

میانگین نرخ دریافتی از طرف تولیدکنندگان محصولات معدنی به ازای تولید کالاهایشان در داخل کشور، در ۱۲ ماه منتهی به شهریورماه ۱۴۰۳، 29.5 درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل رشد کرده، در این ماه بیشترین تورم سالانه با ۳۹.۵ درصد مربوط به گروه دیگر معادن و کمترین تورم سالانه با ۲۲.۶ درصد مربوط به گروه زغال‌سنگ است.

در شش‌ماهه نخست سال جاری، کشور با واردات ۱۲۷ هزار تن زغال‌سنگ به قیمت تنی ۱۹.۷ میلیون تومان مواجه شده،  در حالی که قیمت زغال‌سنگ تولید داخلی تنها ۶.۶ میلیون تومان است، این تفاوت قیمتی نه‌تنها تولیدکنندگان داخلی را تحت فشار قرار داده، بلکه نگرانی‌ها درباره وابستگی کشور به واردات را نیز افزایش داده است.

در حالی که زغال‌سنگ داخلی با قیمت ۶.۶ میلیون تومان به فروش می‌رسد، واردات با قیمت نزدیک به سه برابر آن، نه‌تنها بار مالی سنگینی به دوش اقتصاد کشور می‌گذارد، بلکه به تولیدکنندگان داخلی هم آسیب می‌زند و موجب کاهش انگیزه آنها برای ادامه فعالیت در این حوزه می‌شود.

افزایش نرخ زغال‌سنگ داخلی نیاز بازار را تامین می‌کند؟

تولیدکنندگان زغال‌سنگ در ایران معتقدند اگر قیمت فروش زغال‌سنگ داخلی افزایش یابد، نه‌تنها می‌توانند به راحتی نیازهای بازار را تامین کنند، بلکه از وابستگی به واردات نیز کاسته خواهد شد.

این تولیدکنندگان تاکید دارند که با توجه به هزینه‌های بالای استخراج و تولید، قیمت فعلی زغال‌سنگ نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای کشور باشد. چنانچه دولت قیمت‌ها را متناسب با هزینه‌های واقعی افزایش دهد،  نه‌تنها به خودکفایی می‌رسد بلکه می‌تواند صادرات نیز انجام دهد.

به اعتقاد آنها دولت باید قیمت خرید زغال‌سنگ را متناسب با هزینه‌های تولید افزایش دهد تا تولیدکنندگان بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند. همچنین با کاهش تعرفه‌ها و تسهیل فرایند صادرات، تولیدکنندگان می‌توانند محصولات خود را به بازارهای خارجی عرضه کنند و درآمد بیشتری کسب کنند.

اما بی‌توجه به توسعه معادن و زیرساخت‌ها، همراه با نوسانات نرخ ارز نیمایی، باعث شده است ایران نتواند به خودکفایی در این حوزه دست یابد.

راهکارهایی برای کاهش واردات و بهره‌برداری بهینه از معادن کشور

برای افزایش تولید زغال‌سنگ، نیاز است که زیرساخت‌های معادن کشور بهبود یابد. این امر شامل تجهیز معادن به تکنولوژی‌های نوین، افزایش ایمنی کارگران و بهبود شرایط کاری است. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها می‌تواند به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید منجر شود

دولت می‌تواند با ارائه مشوق‌های مالی و تسهیلات بانکی، سرمایه‌گذاران داخلی را تشویق به سرمایه‌گذاری در بخش معدن کند. این مشوق‌ها می‌تواند شامل معافیت‌های مالیاتی، تسهیلات اعتباری و حمایت‌های فنی باشد.

استفاده از فناوری‌های پیشرفته در استخراج زغال‌سنگ می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش بازدهی تولید کمک کند. پژوهش و توسعه در زمینه فناوری‌های نوین استخراج و فرآوری زغال‌سنگ باید در اولویت قرار گیرد. 

توسعه بازارهای داخلی برای زغال‌سنگ تولیدی کشور می‌تواند تقاضا را افزایش دهد. دولت می‌تواند با ایجاد سیاست‌های حمایتی، صنایع وابسته به زغال‌سنگ را تشویق کند تا از تولیدات داخلی استفاده کنند.

دولت باید سیاست‌های ارزی و تجاری خود را به گونه‌ای تنظیم کند که واردات زغال‌سنگ را محدود و در عوض از تولید داخلی حمایت کند. این سیاست‌ها می‌تواند شامل تعرفه‌های بالای واردات و تشویق صادرات زغال‌سنگ باشد.

نقش ارز نیمایی بر واردات زغال‌سنگ

ارز نیمایی یک نرخ مبادله‌ای میان نرخ آزاد و نرخ دولتی به شمار می‌رود و هدف آن برقراری تعادل در بازار ارز و تسهیل واردات کالاهای اساسی است.

اما برخی از سودجویان ممکن است از طریق راه‌های غیرقانونی یا غیرشفاف به ارز نیمایی دسترسی پیدا کنند و کالاهایی را وارد کنند که در داخل تولید می‌شوند و نیازی به وارد کردن آن نیست که این موضوع هم مستقیماً بازار داخلی را تضعیف و بستر را برای بازار سیاه باز می‌کند.