خشکاندن آب در سراب سودآوری

ازطرف دیگرچون بخش کشاورزی حدود۶۶درصد ازآب کشوررامصرف می‌کندوسالانه حدود۱۳۰میلیون تن محصول کشاورزی تولید می‌شود، به نظر می‌رسد بهینه‌سازی مصرف آب در بخش کشاورزی باید در دستورکارمسئولان قرارگیرد.در حال حاضر از مجموع زمین‌های زراعی کشور حدود ۶.۶درصد به محصولات جالیزی اختصاص دارد. همچنین میزان تولید این محصولات سالانه حدود ۲۹ میلیون تن است که تنها حدود ۱۰درصد آن یعنی ۳.۲میلیون تن هر‌ساله صادر می‌شود.در این خصوص کشورمان باید بیشتر به سمت تولید کالاهای اساسی و ضروری بخش کشاورزی همچون غلات و نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی برود و سالانه از میزان تولید محصولات آب‌بری همچون خربزه و هندوانه کاسته شود. این در‌حالی است که طی سالیان اخیر، این امر روندی معکوس به خود گرفته است؛ به‌طوری‌که شاهد آن هستیم با افزایش تولید هندوانه و خربزه در کشور و صادرات این محصولات به بهای ناچیز و اندک، آب مجازی زیادی ازکشورمان خارج می‌شود. به همین دلیل لازم است با افزایش تعرفه‌گذاری بر صادرات محصولات جالیزی، شاهد کاهش روند صادرات این محصولات باشیم. بد نیست بدانیم کشور ترکیه که وضعیت آبی بهتری نسبت به ایران دارد و با احداث سد ایلیسو توانسته منابع آبی کافی برای توسعه کشاورزی داشته باشد، به سمت کشت محصولات اساسی رفته و از کشت محصولات آب‌بر و جالیزی خودداری کرده و با هزینه بسیار پایین اقدام به واردات این محصولات می‌کند.
   
صادرات هندوانه و خربزه در دو سال اخیر
کارشناسان نیز معتقدند ارزآوری صادرات محصولات آب‌بر نسبت به هزینه‌های تولید آنها در داخل کشور، رقم قابل‌قبولی نیست و لازم است برای صادرات آنها محدودیت‌هایی در‌نظر گرفته شود. به‌طوری‌که آمارهای گمرک حاکی از آن است که در سال گذشته ۷۷۶ هزار و ۱۰۰ تن هندوانه به ارزش۱۷۰میلیون و۱۰۰‌هزاردلار و۱۳۱هزار و۳۰۰ تن خربزه به ارزش ۳۵‌میلیون و ۹۰۰ هزار دلار و در‌مجموع ۹۰۷ هزار و ۴۰۰‌تن هندوانه و خربزه به ارزش ۲۰۶ میلیون دلار از کشور صادر شده است.این امر نشان‌دهنده آن است که هر کیلوگرم از خربزه یا هندوانه صادراتی ایران تنها ۲۲۷ سنت برای کشورمان ارزآوری داشته‌. این در‌حالی است که برای تولید هر کیلو‌گرم از این هندوانه یا خربزه تولیدی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود.با این حال بد نیست بدانید براساس آمار گمرک در هفت ماهه سال‌جاری نیز ۶۸۲ هزار و ۲۴۳ تن هندوانه و خربزه به ارزش ۱۷۵ میلیون و ۱۷۶ هزار دلار صادر شده، این در‌حالی است که درهمین بازه زمانی در سال گذشته ۷۴۴ هزار و ۶۰۰ تن خربزه و هندوانه به ارزش ۱۶۸ میلیون و۹۰۰ هزاردلار صادر شده بود.به همین دلیل می‌توان گفت صادرات هندوانه در سال‌جاری به لحاظ وزنی با کاهشی ۸ درصدی و به لحاظ ارزشی با رشدی ۴ درصدی روبه‌رو بوده است.
نکته جالب این‌که صادرات هندوانه و خربزه در سال‌جاری به ازای هر کیلوگرم ۲۵۷ سنت ارزآوری داشته که حاکی از رشد ۳۰ سنتی ارزآوری این محصولات آب‌بر نسبت به سال گذشته است.
   
چه باید کرد؟
درهمین خصوص حمید سینی‌ساز، کارشناس کشاورزی و امنیت غذایی با اشاره به این‌که در یک دهه گذشته درآمد کشاورز از هر هکتار محصولات جالیزی به‌طور متوسط ۴-۳ برابر محصولات اساسی است، می‌گوید: کاهش جذابیت‌های اقتصادی تولید محصولات آب‌بر، علاوه بر کاهش تعرفه صادرات باید همراه بابسته‌های حمایتی از سوی مسئولان صورت گیرد. این کارشناس کشاورزی می‌گوید: طبق تبصره ۸ قانون بودجه سال۱۴۰۱همه محصولات کشاورزی شامل تعرفه۰.۵درصد می‌شوند در‌حالی‌که باید جدولی از عوارض محصولات مختلف کشاورزی تهیه و نسبت به میزان آب‌بری آنها، کیفیت زمین کشاورزی و خام‌فروشی محصول، اعداد متفاوتی از عوارض صادراتی تعیین شود.
   
جالیزی‌ها به چه کشورهایی صادر می‌شوند؟
طی هفت ماه سال‌جاری محصولات جالیزی و آب‌بر کشورمان به ۳۴کشور جهان صادر شده که عمده این کشورها اروپایی هستند،به‌طوری‌که دراین بازه زمانی کشورهای ارمنستان،استرالیا،استونی، افغانستان،امارات،انگلیس،آلمان،بلاروس، بلغارستان، بوسنی‌و‌هرزگوین، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ترکیه، آذربایجان، دانمارک، رومانی، سوریه، سوئیس، سوئد، صربستان، عراق، عمان، روسیه، قرقیزستان،قزاقستان،قطر، کانادا، کویت، گرجستان، لیتوانی، مغولستان، هلند و یونان متقاضی هندوانه و خربزه کشاورزان ایرانی‌بوده‌اند.