دهه از دست رفته

غلامرضا مصباحی‌مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در گفت‌وگو با جام‌جم، در مورد افزایش نرخ ارز در سه ماه گذشته و تکرار تجربه دهه ۹۰ به‌عنوان دهه ازدست‌رفته، گفت: در دهه ۹۰ میانگین نرخ رشد اقتصاد ایران کمتر از ۰.۵درصد بود.یکی از نکات دیگر کاهش صادرات نفت ایران بود، به‌طوری‌که از زمانی که تحریم‌های نفتی تشدید شد، صادرات نفت ما به‌خصوص در سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰(قبل از آغاز به کار دولت سیزدهم) به‌شدت کاهش پیدا کرد و مثلا روزانه ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه نفت صادر می‌کردیم.وی ادامه داد: همان دوره (۹۷ تا ۱۴۰۰) شاهد جهش نرخ ارز بودیم که این جهش در تشدید نرخ فقر کشور تاثیرگذار بود، به‌طوری‌که قبل از دهه ۹۰ نرخ فقر در کشور ۲۰درصد بود که به یکباره به ۳۰درصد و حتی بیشتر هم رسید.مصباحی‌مقدم تصریح کرد: در برابر جهش نرخ ارز در آن سال‌ها دولت وقت منفعل بود و اقدام جدی برای مدیریت آن انجام نداد. طبعا بانک مرکزی هم در آن دوره نقش مدیریتی خوبی ایفا نکرد. در نتیجه احساس فقر در جامعه تشدید شد و قیمت‌ها در اثر بالا رفتن نرخ ارز به‌شدت نوسان پیدا کردند.
   
رشد اقتصادی در سه سال گذشته
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام تاکید کرد: نرخ تورم نیز از سال ۱۳۹۷ به بعد به بالای ۴۰ درصد رسید. البته در دوره آقای رئیسی (دولت سیزدهم) نرخ تورم ابتدا کاهشی شد و با اصلاح قیمت ارز ترجیحی مجددا بالا رفت، ولی پس از چند ماه دوباره روند نزولی را طی کرد و به حدود ۳۵ درصد رسید. بررسی‌ها نشان می‌داد روند نزولی نرخ تورم استمرار پیدا می‌کند. وی بیان کرد: نرخ رشد اقتصادی ایران در هر سه سال دولت سیزدهم نیز مثبت بود و بالای ۳ و ۴ درصد تحقق پیدا کرد و حتی یک سال ۵ درصد هم شد. میزان صادرات نفت کشور نیز در دولت سیزدهم از حدود ۳۰۰ هزار بشکه در روز تقریبا روزانه به  بیش از یک و نیم میلیون بشکه افزایش پیدا کرد.
   
ثبات قیمت‌ها با سیاست بانک مرکزی
مصباحی‌مقدم گفت: علاوه بر افزایش صادرات نفت، صادرات غیرنفتی ما با توجه به بهبود روابط سیاسی و اقتصادی با همسایگان و هم با کشورهایی مثل روسیه، چین، آفریقای‌جنوبی و‌… به‌خوبی رشد کرد و نشان می‌داد که اقتصاد ایران به سمتی می‌رود تا تحریم‌ها را خنثی کند. عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: بانک مرکزی در دولت سیزدهم به‌خصوص یک سال اخیر سیاست خودش را ثبات قیمت‌ها و ثبات نرخ ارز اعلام کرد و به‌دنبال اجرای این سیاست، نرخ ارز از یک ثبات نسبی برخوردار بود و طبعا قیمت‌ها هم در بازار از ثبات نسبی برخوردار شد.
   
گفتند قیمت ارز نباید ثابت بماند
وی با اشاره به عملکرد دولت چهاردهم، بیان کرد: با آغاز به کار دولت چهاردهم و طی ماه‌های اخیر در اظهارنظر مسئولان اقتصادی دولت اعلام شد که قیمت ارز نمی‌تواند ثابت بماند و نباید ثابت بماند و ما بار دیگر شاهد جهش نرخ ارز هستیم؛ در حالی‌که در بازار نرخ ارز حدود ۶۱ هزار تومان بود، در بازار داخلی (رسمی) نرخ ارز افزایش یافت و در بازار آزاد غیررسمی که (آزاد از مدیریت دولت است) به‌عبارتی بازار قاچاق و بازار انتقال ارز از کشور است و در اختیار قاچاقچیان و آمریکا قرار دارد، قیمت دلار یک‌باره به حدود ۸۳ هزار تومان افزایش پیدا کرد.  مصباحی‌مقدم گفت: این سیاست نشان داد تکرار سیاست‌هایی است که قبلا هم چند بار شاهد آن بودیم و زمینه جهش نرخ ارز را به‌وجود می‌آورد و جهش تورم را به‌دنبال دارد که طبعا بی‌ثباتی قیمت‌ها در بازار کالا و خدمات شکل می‌دهد.
   
افزایش نرخ ارز، صادرات را بیشتر نمی‌کند
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در مورد این سؤال که آیا سیاست افزایش نرخ ارز، فقر را در کشور افزایش نمی‌دهد، پاسخ داد: خیلی روشن است که این سیاست‌ها در پی افزایش صادرات است و در پی بهبود شرایط معیشتی مردم نیست؛ البته تجربه چند دهه کشور نشان می‌دهد که جهش‌های نرخ ارز هیچ‌گونه ارتباطی با افزایش صادرات نداشته است.وی گفت: این‌گونه نیست که با جهش‌های نرخ ارز،صادرات افزایش پیدا کند اماغالباصادرکنندگان این نظر رامی‌دهند وکسانی که می‌خواهند منافع آنها راتامین کنند، روی این مسأله تکیه می‌کنند،درحالی‌که مشکلات آن رامردم تحمل می‌کنندبدون این‌که صادرات ما به نسبت آن افزایش پیدا کند. مصباحی‌مقدم ادامه داد: البته ممکن است صادر‌کنندگان به صورت موقت درآمد ریالی بیشتری به‌دست بیاورند‌ ولی این موضوع نمی‌تواند یک امر مستمر باشد. همچنین افزایش نرخ ارز موجب می‌شود که قیمت واردات مواد اولیه برای تولیدکنندگان افزایش پیدا کند.علاوه برآن فضای روانی جامعه اقتضا می‌کند پیش ازاین‌که این اتفاق بیفتد،نرخ ارز افزایش پیدا کندوتورم اثرخودش را بگذارد.
   
افزایش نرخ ارز در خدمت تحریم
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود:  برخی معتقدند سیاست افزایش نرخ ارز باعث اثر‌گذاری بیشتر تحریم‌ها می‌شود اما باید گفت کسانی که چنین مواردی را دنبال می‌کنند شاید اراده‌شان این نباشد که تحریم‌ها را تأثیرگذارتر کنند اما نتیجه همین است که در خدمت اهداف تحریم‌کنندگان عمل می‌کند، یعنی افکارعمومی جامعه را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد وبه نوعی یاس و ناامیدی در میان مردم رادامن می‌زندکه عدم‌رضایت ازعملکرد دولت ودستگاه اقتصادی راپدیدمی‌آوردواین سیاست طبعا در خدمت تحریم‌کنندگان است. وی در مورد این‌که نباید سیاست‌ها در راستای خنثی‌سازی اثر تحریم‌ها باشد، گفت: قطعا باید چنین باشد و سیاست‌های کلی ابلاغی رهبر معظم انقلاب اقتضا می‌کند که ما در مقابل تحریم‌کنندگان گام‌هایی را برداریم و اقداماتی انجام دهیم تا اثر تحریم‌ها را خنثی و کاهش دهد اما طبعا این‌گونه اقدامات در جهت عکس سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری عمل می‌کند.
   
ثبات قیمت‌ها و ارز در برنامه هفتم
 مصباحی‌مقدم اعلام کرد: یکی از سیاست‌هایی که ابلاغ شده در برنامه هفتم، سیاست ثبات قیمت‌ها و ارز است و خیلی کوتاه، گویا و شفاف آمده است ولی متاسفانه این سیاست مبنا قرار نگرفت بلکه در اظهارات برخی از مسئولان اقتصادی آمده که قیمت ارز نمی‌تواند ثابت بماند و طبعا به دنبال آن هم قیمت سایر کالاها هم نمی‌تواند با‌ثبات باشد.
   
راهکار مقابله با تحریم‌ها چیست؟
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در مورد این سؤال که آیا برای مقابله با تحریم‌ها وخنثی‌سازی اثر آن، راهکار وجود دارد، پاسخ داد: دقیقا عمل کردن مطابق با سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم انقلاب دربرنامه هفتم است و مطابق آن عمل کنند. شعار رئیس‌جمهور در انتخابات و بعد از انتخابات این بود که می‌خواهد سیاست‌های ابلاغی رهبری در برنامه هفتم را دنبال و مطابق آن عمل کند که اگر این چنین شود، نتایج خوبی از لحاظ اقتصادی به بار خواهد آمد.

آمارهایی که خرسند‌کننده نبود
رهبرمعظم انقلاب اسلامی بارها در سال‌های گذشته به آمارهای اقتصادی دهه۹۰ اشاره داشتند.آمارهای اقتصادی دهه‌۹۰ ــ آمارهای اقتصاد کلان کشور ــ حقّا و انصافا خرسندکننده نیست: آمار مربوط به رشدتولید ناخالص داخلی، آمار مربوط به تشکیل سرمایه در کشور، آمار مربوط به تورم، آمار مربوط به رشد نقدینگی؛ اینها خرسند‌کننده نیست. ۱۴۰۰.۱۱.۱۰. دهه‌ ۹۰ برای اقتصاد ایران و معیشت عمومی مردم دهه‌ خوبی نبود: «ما در دهه‌ ۹۰ به‌دلایل مختلف یک عقب‌ماندگی و به‌اصطلاح تعطیل نسبی مسائل اقتصادی داشتیم.»۱۴۰۱.۱۱.۱۰. آن حقیقتی که انسان به طور روشن مشاهده می‌کند، این است که بنگاه‌های تولیدی بزرگ کشور ما، در طول سال‌های متعدد، رشدچشمگیری داشته‌اند.این رشد چشمگیر ازسوی بخش خصوصی ــ این بنگاه‌هایی که گفتم، منظورم بنگاه‌های بخش خصوصی است – خیلی پُرمعنا است؛ این نشان‌دهنده‌ وجود یک بخش خصوصی توانا و قدرتمند در کشور است و این خبر مهمی است؛ چرا؟ چون این رشد و پیشرفت و کارهایی که انجام گرفته، همه در شرایط تحریم انجام گرفته و علاوه بر این‌که در این میان، بعضی از دوره‌ها هم دوره‌های کم‌کاری دولت‌ها بوده ــ دهه‌ ۹۰ دهه‌ پیشرفت خیلی خوبی برای ما نبود ــ اما در عین‌حال این کارها انجام گرفته.۱۴۰۲.۱۱.۱۰. یک مصداق مهم برای برداشتن موانع، عمل به سیاست‌های اصل ۴۴ است. وقتی ما سیاست‌های اصل ۴۴ را چند سال قبل از این اعلام کردیم، همه ــ یعنی همه‌ افراد ازمسئولین و افرادوارد ومطلع که با بنده ارتباط داشتند ــ [آن‌را] تأیید کردند؛ بعضی در مطبوعات، بعضی در رسانه‌ها تأیید کردند،بعضی به خود ما گفتند که این راه‌حل مشکلات اقتصادی کشور است و گره‌ها را باز می‌کند. اما متأسفانه بسیاری از مسئولین ذی‌ربط به این سیاست‌ها عمل نکردند؛ هنوز هم ما دچار این مشکل هستیم. سیاست‌های اصل ۴۴بایستی عمل بشود.به نظرمن، یکی از علل تنزل اقتصادی ما در دهه‌ ۹۰همین بود.علل مختلفی بود؛ یکی از عللش همین بود که به این سیاست‌ها عمل نشد؛ مکرر هم ما توصیه می‌کردیم [اما] توجهی نمی‌شد.۱۴۰۳.۱۱.۳.