راه‌حل ناترازی بنزین، سیاست‌گذاری صحیح در دو سطح عرضه و تقاضا
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط‌عمومی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده نگری، یک صد و پنجاه و هشتمین نشست علمی تخصصی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده نگری با عنوان “ناترازی مصرف بنزین؛ راهکارهای عملیاتی و توصیه‌های سیاستی” برگزار شد. در این نشست محمّدصادق کریمی؛ رئیس امور انرژی سازمان برنامه‌وبودجه کشور، محمّد جعفری؛ عضو هیئت علمی دانشگاه و پژوهشگر اقتصاد، حسن نیک‌آئین، مشاور وزارت امور اقتصادی و دارایی و عضو پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف و همت قلی‌زاده، کارشناس سازمان برنامه و صاحب‌نظر حوزه سوخت به ایراد نقطه‌نظرات خود پرداختند.
در ابتدای نشست محمّد جعفری؛ عضو هیأت علمی دانشگاه و پژوهشگر اقتصاد، ضمن اشاره به اهمیت موضوع بنزین و سوخت، گفت: بزرگ‌ترین چالش کشور ما مصرف بی‌رویه انرژی است که منجر به از دست رفتن منابع محدود زیرزمینی کشور می‌شود. در این حال آن چیزی که قرار بود به عنوان مزیت برای رشد اقتصادی ما باشد هم اکنون به یک تهدید برای اقتصاد ما تبدیل شده است و اگر هرچه زودتر در مورد آن تصمیم‌گیری نشود منجر به یک سری اقدامات پر هزینه در آینده خواهد شد.
وی ادامه داد: طبق گزارش منتشر شده از گمرک در ۱۰ ماه گذشته ما حدود ۴۰.۴۷ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی و حدود ۵۴.۴ میلیارد دلار نیز واردات غیرنفتی داشتیم که بر اساس آمار تقریباً ۱۴ میلیارد دلار کسری تجارت خارجی غیرنفتی داریم؛ اما با اضافه کردن حدود ۳۰ میلیارد دلار صادرات نفتی به مبلغ صادرات غیرنفتی، مازاد صادرات ۱۷ میلیارد دلاری را داریم. اما ما خام‌فروشی می‌کنیم تا بتوانیم کالاهای اساسی را وارد کنیم؛ بنابراین مسیر ایجاد رفاه را اشتباه طی می‌کنیم و در نتیجه مردم به رفاه مطلوب نخواهند رسید.
این صاحب نظر حوزه انرژی و سوخت افزود: ما روزانه به طور متوسط در کشور ۱۱۵ میلیون لیتر بنزین و تقریباً به اندازه همین میزان گازوئیل مصرف می‌کنیم و حدود ۱۸۰ میلیون لیتر را به صورت سهمیه‌ای به‌ویژه در مورد گازوئیل به بخش‌های مختلف تخصیص می‌دهیم، این یعنی در زمینه سهمیه‌بندی سوخت اشکال بزرگی وجود دارد. اختصاص گازوئیل به بخش‌های مختلف به این صورت است که برای حمل‌ونقل روزانه ۶۰ میلیون لیتر تقریباً ۵۵ درصد، برای نیروگاه‌ها حدود ۳۰ میلیون لیتر تقریباً ۲۵ درصد کل مصرف گازوئیل، برای صنایع ۱۰ درصد و برای کشاورزی هم ۱۰ درصد اختصاص داده شده است. عدد بزرگ مصرف گازوئیل روی حمل‌ونقل و نیروگاه‌ها قرار دارد و باید با سیاست‌گذاری در این حوزه‌ها که مصرف عمده گازوئیل را دارند صرفه‌جویی کنیم.
این پژوهشگر در ادامه در مورد قیمت حامل‌های انرژی مثل گازوئیل گفت: باید به گونه‌ای سیاست‌گذاری شود که مردم از قیمت حامل‌های انرژی منتفع بشوند؛ مثلاً با مصرف گاز کمتر در آپارتمان سود بیشتری به مردم داده شود؛ اما دستگاه‌های متولی در این زمینه هیچ سود و تشویقی را به مردم ارائه نمی‌کنند، بنابراین مردم نیز چندان در مصرف انرژی و سوخت حاضر به صرفه‌جویی نیستند.
در ادامه این نشست، حسن نیک‌آیین، مشاور وزارت امور اقتصادی و دارایی و عضو پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف، گفت: یک اشتباهی که ما در مورد بحث ناترازی بنزین انجام می‌دهیم این است که ما این نابرابری را می‌خواهیم با راهکارهایی مثل راهکارهای قیمتی و راهکارهای غیر قیمتی حل کنیم؛ اما این تقسیم‌بندی یک تقسیم‌بندی اشتباه است. اما بر اساس بیانات مقام معظم رهبری، باید یک راهکار اساسی برای حل مشکلات کشور در نظر گرفت و نباید دنبال راهکارهای موقتی و کوتاه‌مدت رفت چرا که این راهکارهای موقتی مشکل را افزایش می‌دهد.
وی در ادامه گفت: اختلاف قیمت سوخت در داخل و خارج یک سری منتفعانی دارد و باید با راهکارهای اساسی این مساله را حل کرد. از دیدگاه ما جایی این مساله حل می‌شود که دولت پای خود را از این مساله بیرون بکشد و اجازه بدهد خود مردم تصمیم بگیرند و با تقسیم حامل‌های انرژی بین مردم اجازه بدهیم خود مردم قیمت سوخت را مشخص کنند. یعنی با توزیع سوخت بین مردم، خود مردم به عنوان منتفع قیمت حامل‌های انرژی در نظر گرفته شوند.
در ادامه نشست همت قلی‌زاده، کارشناس سازمان برنامه و صاحب‌نظر حوزه سوخت، گفت: تا سه سال اخیر که پالایشگاه ستاره خلیج فارس تأسیس شود ما هر ساله با واردات بنزین مواجه بودیم و این امر جز وابستگی به سایر کشورها سودی برای کشور نداشته است.
وی ادامه داد: ما به دنبال کاهش مصرف انرژی نیستیم، ما به دنبال مصرف درست انرژی هستیم؛ چرا که انرژی عامل تولید جامعه است. ما در حوزه انرژی ۱۱ خطا داریم که این خطاها مواردی همچون بحث دعوای بهینه‌سازی، از دسترس خارج شدن عامل مزیت‌دار تولید، تبدیل اقتصاد خطی به اقتصاد نمایی، وابستگی قیمت‌گذاری انرژی به نرخ ارز، تشدید کسری بودجه، خطاهای موجود در شناخت مسائل اقتصادی، وابستگی تورم داخلی به دلار و… را شامل می‌شود.
در ادامه نشست، محمّدصادق کریمی؛ رئیس امور انرژی سازمان برنامه‌وبودجه کشور گفت: در مورد ناترازی مصرف بنزین، ما هر ساله واردکننده بنزین هستیم و این مساله ممکن است در آینده به نقطه‌ضعف تبدیل شود؛ زیرا این مساله به نوعی مساله بقا است.
کریمی ادامه داد: در مورد ناترازی مصرف بنزین دو دسته راه شامل راه‌حل‌های سطح عرضه و سطح مصرف وجود دارد. در مورد بنزین و فرآورده‌های نفتی راه‌حل‌های سمت عرضه زمان بر و هزینه بر هستند و کار را سخت می‌کنند و به لحاظ اولویت‌بندی مصرف نسبت به توزیع اولویت دارد.
وی افزود: مصارف نامتعارف انرژی باید هزینه‌هایی داشته باشد و اینجاست که به سراغ راه‌حل‌هایی چون سهمیه‌بندی و افزایش قیمت انرژی می‌رویم. من بر این عقیده هستم که برای حل مساله ناترازی قیمت بنزین باید هم راه‌حل‌های عرضه و هم راه‌حل‌های مصرف را با هم و ترکیبی در پیش گرفت.
در انتهای نشست، کارشناسان و صاحب‌نظرانی که به صورت حضوری و مجازی در نشست شرکت داشتند به بیان نقطه‌نظرات و سوالات خود پرداختند.
