سرطان کبد چیست و چه علائمی دارد؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از دکترتو، سرطان کبد یکی از جدی‌ترین انواع سرطان است که به دلیل نقش حیاتی این عضو در بدن، نگرانی‌های زیادی ایجاد می‌کند. کبد وظایف مهمی مانند سم‌زدایی، ذخیره مواد مغذی و تنظیم متابولیسم بدن را بر عهده دارد، بنابراین درگیری آن با سرطان می‌تواند تأثیرات جدی بر سلامت فرد داشته باشد. این بیماری در مراحل اولیه ممکن است بدون علائم مشخص باشد، اما با پیشرفت آن، نشانه‌هایی مانند کاهش وزن ناگهانی، زردی پوست و ضعف شدید ظاهر می‌شوند. اما آیا سرطان کبد همیشه کشنده است؟ چه عواملی در بروز آن نقش دارند و چگونه می‌توان آن را زودهنگام تشخیص داد؟ در این مقاله، انواع سرطان کبد، علائم هشداردهنده و روش‌های تشخیص و درمان آن را بررسی خواهیم کرد.

سرطان کبد چیست؟

سرطان کبد یکی از بیماری‌های جدی و تهدیدکننده حیات است که عملکرد این عضو حیاتی را مختل می‌کند. کبد که بزرگ‌ترین عضو گرانولار بدن محسوب می‌شود، وظایف مهمی مانند سم‌زدایی، تولید صفرا برای گوارش چربی‌ها و تنظیم سطح قند خون را بر عهده دارد. هنگامی که سلول‌های کبدی دچار رشد غیرطبیعی شوند، سرطان کبد ایجاد می‌شود که می‌تواند به دو نوع اولیه (سرطان منشأ گرفته از سلول‌های کبدی) و ثانویه (سرطانی که از سایر اندام‌ها به کبد سرایت کرده است) تقسیم شود. در موارد پیشرفته، سلول‌های سرطانی از طریق جریان خون و لنف به سایر قسمت‌های بدن متاستاز می‌دهند و حیات فرد را به خطر می‌اندازند. غربالگری سرطان می‌تواند مورد خوبی برای تشخیص زودهنگام و به موقع سرطان‌ها باشند. آنها را جدی بگیرید و از آنها غافل نشوید.

سرطان کبد اولیه

سرطان کبد اولیه به سرطانی گفته می‌شود که منشا آن در خود کبد است. در واقع سرطان از خود این اندام آغاز شده است. سرطان کبد اولیه انواع مختلفی دارد که شدت بیماری زایی آن‌ها نیز با هم متفاوت است. 

علائم سرطان کبد در کودکان

برخی از علایم سرطان کبد در کودکان شامل موارد زیر هستند؛

    از بین رفتن اشتها
    کاهش وزن
    تب
    خستگی
    ضعف
    درد شکم
    ورم شکم
    تهوع

سرطان کبد ثانویه

این نوع سرطان منشا خارج کبدی دارد. در ابتلا به این سرطان، بیمار بخش دیگری در بدنش درگیر سرطان بوده است که متاستاز داده و کبد او را نیز درگیر کرده است. به این نوع سرطان، سرطان متاستاتیک هم گفته می‌شود.

فرق سرطان کبد بدخیم و سرطان کبد خوش خیم

تومورهای خوش خیم کبدی زیاد هستند و معمولا برای آنها مداخلات تهاجمی انجام نمی‌شود. دو تومور خوش خیم کبدی شامل همانژیوما و هایپرپلازی نودولار فوکال هستند که بدخیمی ندارند. همچنین آدنوم هپاتوسلولار هم از انواعی است که احتمال بدخیمی در آن بسیار کم است. یکی از راه‌های تشخیص سرطان کبد بدخیم از سرطان کبد خوش خیم تصویربرداری‌های مختلف است. مثلا دو موردی که در تشخیص بدخیمی از خوش خیمی سرطان کبد کمک‌کننده است CT و MRI هستند.

علائم سرطان کبد و کیسه صفرا

سرطان کبد و کیسه صفرا معمولا علائم مشابهی دارند. البته سرطان کیسه صفرا معمولا کشنده است و بسیار تهاجمی آغاز می‌شود. نشانه سرطان کبد را در ادامه آورده‌ایم.

بسیاری از بیماران در مراحل ابتدایی ابتلا به سرطان، علایم سرطان کبد خاصی نشان نمی‌دهند. برخی از علائم سرطان کبد جزو نشانه‌های خاموش می‌باشند. معمولا علائم در مراحل پیشرفته تر بروز می‌کنند.

۱. علائم خاموش سرطان کبد

برخی علائم سرطان کبد عبارت‌اند از؛

    بیمار در ناحیه‌ی شکمی احساس ناخوشی می‌کند. همچنین ممکن است درد داشته باشد و یا حین لمس تحریک شود.
    یرقان یا بیماری زردی از علائم شایع سرطان کبدی است. در این حالت پوست بیمار به رنگ زرد تغییر پیدا می‌کند و رنگ بخش سفید چشم نیز زرد می‌شود.
    رنگ مدفوع یه سفیدی و گچی تغییر پیدا می‌کند.
    بیمار احساس تهوع دارد.
    بیمار دچار استفراغ می‌شود.
    به سادگی دچار خونریزی می‌شود و یا بر روی پوست او کبودی ظاهر می‌گردد.
    احساس ضعف می‌کند.
    احساس خستگی مفرط می‌کند.

۲. علائم سرطان معده و کبد

سرطان معده و کبد ممکن است به‌صورت اولیه در هر یک از این اندام‌ها ایجاد شود یا به‌صورت متاستاتیک از یکی به دیگری گسترش یابد. سرطان معده می‌تواند به کبد متاستاز دهد، که در این صورت عملکرد کبد مختل شده و علائمی مانند زردی (یرقان)، کاهش وزن شدید، تجمع مایعات در شکم (آسیت) و افزایش آنزیم‌های کبدی در آزمایش خون مشاهده می‌شود. به‌طور مشابه، سرطان کبد (هپاتوسلولار کارسینوما) می‌تواند با درگیری معده باعث مشکلات گوارشی مانند تهوع، استفراغ و سوءجذب شود. تشخیص از طریق تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی انجام می‌شود و درمان به مرحله بیماری، وضعیت عملکرد کبد و میزان گسترش آن بستگی دارد که شامل جراحی، شیمی‌درمانی، درمان هدفمند و در برخی موارد پیوند کبد است.

۳. آب آوردن شکم در سرطان کبد

آب‌آوردن شکم (آسیت) در سرطان کبد معمولاً به دلیل افزایش فشار در ورید پورت (پرفشاری پورتال) و کاهش تولید آلبومین توسط کبد رخ می‌دهد. این وضعیت باعث تجمع غیرطبیعی مایعات در حفره صفاقی شده و منجر به تورم شکم، احساس سنگینی، ناراحتی شکمی و گاهی مشکلات تنفسی می‌شود. در مراحل پیشرفته سرطان کبد، انسداد مسیرهای لنفاوی و کاهش عملکرد کبد نیز در ایجاد آسیت نقش دارند. تشخیص آسیت از طریق معاینه بالینی، سونوگرافی و در برخی موارد تجزیه مایع آسیتی (پاراسنتز) انجام می‌شود. درمان شامل محدودیت مصرف نمک، استفاده از داروهای مدر (دیورتیک‌ها)، پاراسنتز برای تخلیه مایع اضافی و در موارد پیشرفته، درمان‌های هدفمند یا پیوند کبد است.

۴. علائم مرگ در سرطان کبد

علائم مرگ در سرطان کبد معمولاً شامل ضعف شدید، کاهش وزن، زردی پوست و تجمع مایعات در شکم (آسیت) است. با پیشرفت بیماری، گیجی، خواب‌آلودگی مفرط و اختلال در تنفس به دلیل تجمع سموم در خون رخ می‌دهد. همچنین، درد شدید شکمی و ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره از نشانه‌های مراحل پایانی بیماری هستند. در این مرحله، مراقبت‌های تسکینی برای کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی بیمار اهمیت زیادی دارد.

۵. علائم سرطان کبد در سونوگرافی

این تصویر سونوگرافی از کبد را نشان می‌دهد که در آن ناهنجاری‌هایی در بافت کبد مشاهده می‌شود. وجود توده‌های غیرطبیعی، تغییر در اکوژنیسیته (تراکم بافتی) و افزایش عروق خونی غیرمعمول از نشانه‌های احتمالی سرطان کبد در سونوگرافی هستند. در سمت راست تصویر، افزایش وضوح تصویر باعث شده که جزئیات بهتری از ساختار داخلی کبد و توده‌های مشکوک قابل مشاهده باشند. برای تشخیص قطعی، معمولاً آزمایش‌های تکمیلی مانند سی‌تی اسکن، ام‌آر‌آی و بیوپسی توصیه می‌شود.

۶. علائم سرطان کبد در آزمایش خون

علائم سرطان کبد در آزمایش خون معمولاً شامل افزایش غیرطبیعی برخی شاخص‌های کبدی و توموری است که به تشخیص بیماری کمک می‌کنند. مهم‌ترین این علائم عبارت‌اند از:

    افزایش سطح آلفا فتوپروتئین (AFP): بالا بودن این پروتئین می‌تواند نشان‌دهنده سرطان هپاتوسلولار (HCC) باشد.
    اختلال در آنزیم‌های کبدی (ALT و AST): افزایش این آنزیم‌ها می‌تواند نشانه آسیب یا التهاب کبد باشد.
    بالا رفتن بیلی‌روبین خون: ممکن است به دلیل کاهش عملکرد کبد و زردی (یرقان) باشد.
    کاهش آلبومین خون: سطح پایین آلبومین می‌تواند نشانه کاهش توانایی کبد در تولید پروتئین‌ها باشد.
    افزایش زمان پروترومبین (PT): نشان‌دهنده اختلال در عملکرد کبد و مشکلات انعقادی است.

برای تشخیص قطعی سرطان کبد، علاوه بر آزمایش خون، بررسی‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی ضروری است.

۷. علائم سرطان کبد در زنان

سرطان کبد در زنان می‌تواند با علائمی همراه باشد که گاهی با مشکلات هورمونی یا بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته می‌شود. برخی از نشانه‌های رایج عبارت‌اند از قاعدگی نامنظم، عدم تعادل هورمونی و علائم شبه یائسگی. همچنین، خستگی شدید، کاهش اشتها، تهوع مداوم و تورم شکم (آسیت) در زنان مبتلا به این بیماری شایع‌تر است. در برخی موارد، زردی پوست و چشم‌ها (یرقان) و کاهش وزن ناگهانی نیز مشاهده می‌شود. تشخیص زودهنگام سرطان کبد در زنان اهمیت زیادی دارد، زیرا علائم آن ممکن است با مشکلات گوارشی یا تغییرات هورمونی اشتباه گرفته شود.

۸. میزان afp در سرطان کبد

میزان AFP (آلفا فتوپروتئین) در سرطان کبد معمولاً افزایش می‌یابد و به‌عنوان یک نشانگر توموری (Tumor Marker) برای تشخیص و پایش هپاتوسلولار کارسینوما (HCC) استفاده می‌شود.

    مقدار طبیعی AFP در خون: کمتر از ۱۰ نانوگرم در میلی‌لیتر (ng/mL)
    محدوده مشکوک: بین ۱۰ تا ۴۰۰ نانوگرم در میلی‌لیتر (می‌تواند در بیماری‌های کبدی غیرسرطانی مانند سیروز یا هپاتیت مزمن نیز دیده شود).
    سطوح بالای AFP در سرطان کبد: بیشتر از ۴۰۰ نانوگرم در میلی‌لیتر (به‌ویژه در مراحل پیشرفته سرطان کبد).

هرچند سطح بالای AFP می‌تواند نشانه سرطان کبد باشد، اما برای تشخیص قطعی، انجام سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی ضروری است.

۹. ورم پا در سرطان کبد

ورم پا در سرطان کبد معمولاً به دلیل تجمع مایعات (ادم) و اختلال در عملکرد کبد رخ می‌دهد. این عارضه به چند دلیل اصلی ایجاد می‌شود:

    کاهش تولید آلبومین: کبد نقش مهمی در تولید آلبومین (یک پروتئین ضروری برای حفظ تعادل مایعات بدن) دارد. در سرطان کبد، سطح آلبومین کاهش یافته و منجر به تجمع مایعات در پاها و سایر قسمت‌های بدن می‌شود.
    افزایش فشار در ورید پورتال (فشار خون بالای وریدی): سرطان کبد می‌تواند باعث انسداد جریان خون در ورید پورتال شده و مایعات را به پاها و شکم (آسیت) هدایت کند.
    نارسایی کبد و کلیه: در مراحل پیشرفته سرطان کبد، عملکرد کلیه‌ها نیز ممکن است مختل شود که دفع مایعات از بدن را کاهش داده و موجب ورم پاها می‌شود.

ورم پا در بیماران مبتلا به سرطان کبد معمولاً نشانه‌ای از پیشرفت بیماری است و نیاز به بررسی پزشکی و درمان حمایتی دارد.

۱۰. خارش بدن در سرطان کبد

خارش شدید پوست (pruritus) یکی از علائم شایع در بیماران مبتلا به سرطان کبد، به‌ویژه در مراحل پیشرفته بیماری است. این خارش معمولاً ناشی از تجمع بیلی‌روبین در خون به دلیل اختلال در عملکرد کبد و انسداد صفراوی است که منجر به ورود اسیدهای صفراوی به جریان خون و تحریک گیرنده‌های عصبی پوست می‌شود. خارش در سرطان کبد اغلب گسترده و مقاوم به درمان‌های معمول بوده و می‌تواند باعث کاهش کیفیت زندگی بیمار شود. درمان‌های حمایتی مانند مصرف آنتی‌هیستامین‌ها، کلستیرامین، داروهای کاهنده اسیدهای صفراوی (مانند ریفامپین) و نوردرمانی (UVB) ممکن است به تسکین این عارضه کمک کند.

علت سرطان کبد چیست؟

پزشکان هنوز نتوانسته‌اند به طور قطعی دریابند که چرا برخی به سرطان کبد مبتلا می‌شوند و برخی دیگر از آن نجات پیدا می‌کنند. اما دلایلی وجود دارند که می‌توانند ریسک ابتلا به این نوع سرطان را افزایش دهند. این فاکتورها عبارت‌اند از:

    سن بالا: سرطان کبد در افراد بالای ۵۰ سال به دلیل افزایش آنزیم های کبدی شایع‌تر است و بیشتر دیده می‌شود.
    ابتلای طولانی مدت به عفونت هپاتیت B و یا C: هنگامی که فرد برای مدت طولانی به این بیماری ها مبتلا باشد، آسیب‌های جدی به کبد او وارد می‌شود. هپاتیت از طریق ارتباط مستقیم با مایعات بدن فرد از یک نفر به نفر بعدی منتقل می‌شود. مایعات می‌تواند شامل خون، بزاق، منی و ادرار باشد. همچنین مادر می‌توان در زمان بارداری و شیردهی این عفونت را به فرزند خود منتقل کند. استفاده از کاندوم می‌تواند احتمال انتقال این بیماری را حین سکس کاهش دهد.
    افرادی که روزانه دو تا سه نوشیدنی الکلی مصرف می‌کنند، با گذر سال‌های سال می‌توانند دچار این بیماری شوند. الکل خسارات جبران ناپذیری به کبد وارد می‌کند.
    سیروز کبدی شرایطی است که در آن بافت سالم کبدی با بافت اسکار جایگزین می‌شود. یک کبد سیروز شده نمی‌تواند به خوبی عمل کند و به مرور زمان دچار مسائل مختلف می‌شود و بدن را دچار اختلال می‌کند. یکی از این اختلالات سرطان کبد است. از معمول‌ترین و شایع‌ترین علل ایجاد سیروز کبدی، هپاتیت سی و سوء مصرف الکل هستند. بیشتر بیمارانی که دچار سرطان کبد شده‌اند، در ابتدا با سیروز مراجعه کرده‌اند.
    چاقی و دیابت ریسک فاکتورهای ابتلا به سرطان کبد هستند. هنگامی که فرد دیابتیک باشد، بیشتر در معرض چاقی است و چاقی در سرطان کبد موثر است.

تشخیص سرطان کبد

تشخیص سرطان کبد با گرفتن شرح حال کامل از بیمار و معاینه‌ی فیزیکی صورت می‌گیرد. در صورتی که سابقه‌ی مصرف طولانی مدت الکل را دارید و یا برای مدت طولانی درگیر عفونت هپاتیت ‌B و C بوده‌اید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. فارغ از معاینه و شرح حال بیمار، یکسری تست‌های تشخیصی هستند که به پزشک کمک می‌کنند. برخی از این آزمایشات و تست‌ها عبارت‌اند از:

۱. علائم سرطان کبد در جواب آزمایش سرطان کبد چیست؟

جالب است که نشانه های سرطان کبد در آزمایش خون عملکرد کبد مشخص می‌شود. برگه آزمایش سرطان کبد که شامل آزمایش عملکرد کبدی است، می‌تواند حاوی اطلاعات مفیدی باشد. آزمایش عملکرد کبد یکی از آزمایشاتی هستند که به تشخیص سرطان کبد کمک می‌کنند. در واقع این تست‌ها نشان دهنده‌ی عملکرد سالم کبد شما هستند. در این آزمایش‌ها میزان پوتئین، بیلی روبین و آنزیم‌های کبدی سنجیده شده و سلامت کبد شما بررسی می‌شود. در صورتی که تست عملکرد کبد شما مختل باشد، بررسی‌های بیشتری باید صورت گیرد.

۲. آلفا فیتو پروتئین در سرطان کبد

سرطان کبد علائم مختلفی دارد که در آزمایش هم بروز می‌کنند. وجود آلفا فیتوپروتئین در خون می‌تواند نشان دهنده‌ی سرطان کبد باشد. این فاکتور پروتئینی معمولا در کیسه‌ی زرده و کبد جنین پیش از به دنیا آمدن تولید می‌شود و وجود آن در خون یک فرد بالغ نشان دهنده‌ی اتفاقات خوبی نیست. به طور طبیعی تولید این فاکتور قبل از تولد متوقف شده است.

۳. تصویربرداری و سونوگرافی سرطان کبد

سی تی اسکن شکمی و MRI از شکم می‌توانند تصویر واضح و مناسبی از کبد در اختیار پزشک قرار دهند و به تشخیص کمک شایانی بکنند. در صورت داشتن سرطان، این تصاویر به پزشک شما اجازه می‌دهند که اندازه، محل دقیق و متاستاز تومور را تشخیص دهد یا تخمین بزند.

بیوپسی کبد (نمونه برداری کبد)

بیوپسی کبد یک روش تشخیصی است که در آن نمونه‌ای از بافت کبد برای بررسی بیماری‌هایی مانند هپاتیت، سیروز، کبد چرب و سرطان کبد برداشته می‌شود. این روش به سه شکل پرکوتانئوس (از طریق سوزن از پوست)، ترانس‌ژوگولار (از طریق ورید گردنی) و لاپاروسکوپیک (با استفاده از دوربین و برش کوچک شکمی) انجام می‌شود. عوارض احتمالی شامل درد خفیف، خونریزی نادر، عفونت و در موارد نادر آسیب به اندام‌های مجاور است. پس از بیوپسی، استراحت، کنترل درد و مراقبت از محل نمونه‌برداری ضروری است. این آزمایش به پزشکان کمک می‌کند تا شدت بیماری کبدی را ارزیابی کرده و روش درمانی مناسب را انتخاب کنند.

مراحل آخر سرطان کبد

مرحله‌ی چهارم بالاترین مرحله و پیشرفته‌ترین مرحله‌ی سرطان کبدی است. مراحل آخر معمولا نسبت به درمان پاسخ نمی‌دهند و متاستاز هم در آنها دیده‌می‌شود. در چنین افرادی امید به زندگی بسیار پایین است.

درمان سرطان کبد

سرطان کبد درمان های مختلفی را شامل می‌شود. روند درمانی که انتخاب می‌شود بستگی به موارد زیر دارد؛

    تعداد، اندازه و محل تومورها در کبد
    نحوه‌ی عملکرد کبد
    وجود یا عدم وجود سیروز
    متاستاز دادن تومور کبدی

اینکه برنامه‌ی درمانی بیمار شامل چه مواردی باشد، به عوامل بالا بستگی دارد.

چگونه میتوان از سرطان کبد پیشگیری کرد؟

پیشگیری از سرطان کبد با کاهش عوامل خطر و رعایت سبک زندگی سالم امکان‌پذیر است. برخی از مهم‌ترین راهکارهای علمی برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری شامل موارد زیر است:

    واکسیناسیون هپاتیت B برای جلوگیری از عفونت مزمن کبدی.
    تشخیص و درمان هپاتیت C برای کاهش خطر آسیب کبدی.
    اجتناب از مصرف الکل برای پیشگیری از سیروز کبدی.
    مدیریت کبد چرب با رژیم غذایی سالم و ورزش.
    کنترل دیابت و قند خون برای کاهش آسیب‌های کبدی.
    پرهیز از سموم و آفلاتوکسین‌ها در مواد غذایی.
    معاینات و آزمایش‌های منظم در افراد پرخطر برای تشخیص زودهنگام.

تفاوت سیروز و سرطان کبد

سیروز کبدی یک بیماری مزمن و پیشرونده است که در آن بافت سالم کبد با بافت اسکار جایگزین شده و عملکرد طبیعی کبد مختل می‌شود. این بیماری معمولاً به دلیل مصرف طولانی‌مدت الکل، عفونت‌های مزمن هپاتیت B و C یا بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) ایجاد می‌شود. در مقابل، سرطان کبد (هپاتوسلولار کارسینوما – HCC) ناشی از تکثیر غیرقابل‌کنترل سلول‌های کبدی است و می‌تواند به سایر اندام‌ها متاستاز دهد. سیروز یک عامل خطر مهم برای سرطان کبد است، اما هر بیمار مبتلا به سیروز لزوماً دچار سرطان نمی‌شود. تشخیص قطعی این دو بیماری نیاز به آزمایش خون، تصویربرداری و در برخی موارد، بیوپسی دارد.

نتیجه گیری 

سرطان کبد سرطان خطرناکی است. اما این بدین معنا نیست که این سرطان کشنده است. اگر شما بتوانید علائم بدن خود را بشناسید می توانید به راحتی از بروز سرطان کبد جلوگیری کنید. در نتیجه اگر علائمی مانند درد شکمی، زری پوست و چشم و یا مدفوع غیرطبیعی دارید هر چه سریع تر به فوق تخصص کبد مراجعه کنید.