سیستان و بلوچستان؛ صدرنشین نرخ بیکاری در کشور/ سهم اشتغال زنان در بخش صنعت؛ 56 درصد

مرکز آمار در جدیدترین گزارش خود نرخ بیکاری سیستان و بلوچستان را همچنان دو رقمی و البته افزایشی اعلام کرده؛ این شرایط بر خلاف روند کلی نرخ بیکاری در کشور است.

میانگین نرخ بیکاری در تابستان 1403 با 0.2 واحد درصد کاهش نسبت به بهار امسال، به 7.5 درصد رسید. این رقم همچنین 0.4 واحد درصد، کمتر از نرخ بیکاری در تابستان 1402 بود.

در مقابل، نرخ بیکاری سیستان و بلوچستان در تابستان سال جاری با 1.7 واحد درصد افزایش نسبت به بهار امسال و  1.5 واحد درصد افزایش در مقایسه با تابستان سال گذشته، به 14 درصد رسیده است.

به این ترتیب، سیستان و بلوچستان در میان شش استان کشور که همچنان نرخ بیکاری دو رقمی دارند، در صدر ایستاده است. پنج استان دیگر عبارتند از: خوزستان (13.1 درصد)، کرمانشاه (12.6 درصد)، قم (10.9 درصد)، اردبیل (10.6 درصد) و لرستان (10.5 درصد).

افزایش نرخ بیکاری مردان و زنان سیستان و بلوچستان

در این میان، مرکز آمار نرخ بیکاری مردان سیستان و بلوچستان را در تابستان امسال، 11.7 درصد اعلام کرده است؛ این رقم 0.7 واحد درصد افزایش را نسبت به بهار 1403 و 1.5 واحد درصد افزایش را در مقایسه با تابستان سال گذشته نشان می‌دهد. نرخ بیکاری این گروه در سیستان و بلوچستان، 5.6 واحد درصد بیشتر از نرخ بیکاری مردان کشور است. 

نرخ بیکاری زنان سیستان و بلوچستان نیز در تابستان با 4.9 واحد درصد افزایش نسبت به بهار امسال و 1.4 واحد درصد افزایش در مقایسه با تابستان سال گذشته، به 21.5 درصد رسیده. این رقم 7.3 واحد درصد بیشتر از متوسط کشوری نرخ بیکاری زنان است.

جدول اول نرخ بیکاری و برخی شاخص‌های اقتصادی مرتبط را در کل کشور و در سیستان و بلوچستان در سال 1402 نشان می‌دهد.

دومین جدول نیز نرخ بیکاری و برخی شاخص‌های اقتصادی مرتبط را در کل کشور و در سیستان و بلوچستان در تابستان 1403 نشان می‌دهد.

سیستان و بلوچستان؛ ششمین استان با بیشترین نرخ بیکاری زنان

در گزارش مرکز آمار، نرخ بیکاری «مردان 15 ساله و بیشتر» و «مردان جوان 15 تا 24 ساله» در سیستان و بلوچستان، به ترتیب 9.8 و 8.3 واحد درصد کمتر از نرخ بیکاری زنان در همین گروه سنی ثبت شده. در مقابل، نرخ بیکاری مردان گروه سنی 18 تا 35 ساله، 2.8 واحد درصد بیشتر از نرخ بیکاری زنان همین گروه سنی است. 

در عین حال، بر اساس گزارش‌های مرکز آمار، در تابستان امسال و در کل کشور، نرخ بیکاری زنان در سه گروه یاد شده، به ترتیب 8.1، 10.7 و 13 واحد درصد، بیشتر از نرخ بیکاری مردان بوده؛ در واقع تصویر نرخ بیکاری بر حسب جنس، در استان و بلوچستان با کشور متفاوت است (جدول شماره 2).

در این میان، سیستان و بلوچستان ششمین استان کشور با بیشترین نرخ بیکاری زنان محسوب می‌شود. پنج استان نخست عبارتند از: قم (26.1 درصد)، لرستان (24.2 درصد)، خوزستان (23.8 درصد)، چهارمحال و بختیاری (23.5 درصد)، ایلام (22.8 درصد).

سهم زنان در گروه شاغلان باسواد؛ بالاتر از متوسط کشوری

ادامه این گزارش نگاهی دارد به شرایط اشتغال و بیکاری، در جمعیت باسواد استان سیستان و بلوچستان در سال 1402. کل جمعیت 15 ساله و بیشتر شاغل باسواد در  سیستان و بلوچستان در سال گذشته، 502 هزار و 440 نفر بوده است که از این تعداد، 399 هزار و 158 نفر را مردان و 103 هزار و 282 نفر را زنان تشکیل می‌دهند.

گزارش مرکز آمار، نشان می‌دهد که سطح تحصیلی «ابتدایی/ سوادآموزی» در صدر این گروه قرار دارد و کمترین تعداد نیز در گروه «متوسطه/ متوسطه 2» قرار گرفته‌اند. گروه تحصیلی 776 نفر نیز اظهارنشده و نامشخص ذکر شده است.

سهم زنان از جمعیت شاغلان باسواد استان سیستان و بلوچستان به حدود 21 درصد می‌رسد. آمارها این نسبت را در کل کشور حدود 16 درصد اعلام کرده‌اند؛ به عبارت دیگر در سیستان و بلوچستان، حدود 79 درصد و در کل کشور حدود 84 درصد شاغلان باسواد را مردان تشکیل می‌دهند. 

سهم 30 درصدی زنان از بیکاران باسواد سیستان و بلوچستان

کل جمعیت 15 ساله و بیشتر بیکار باسواد در  سیستان و بلوچستان در سال گذشته، 81 هزار و 246 نفر بوده است که از این تعداد، 56 هزار و 729 نفر را مردان و 24 هزار و 517 نفر را زنان تشکیل می‌دهند.

دارندگان مدرک تحصیلی «کارشناسس» بیشترین افزاد این گروه هستند و مقابل سطح تحصیلی «متوسطه/ متوسطه 2» نیز عدد صفر درج شده است.

در این میان، سهم فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از جمعیت بیکاران باسواد در سیستان و بلوچستان، حدود 41 درصد است. در حالی که این نسبت در کل کشور به حدود 45 درصد می‌رسد. بیشتر فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بیکار در سیستان و بلوچستان و کشور، تا سطح کارشناسی تحصیل کرده‌اند. 

همچنین سهم زنان نیز در این جمعیت، در سیستان و بلوچستان به حدود 30 درصد و در کل کشور به حدود 33 درصد می‌رسد. 

سهم 11 درصدی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از جمعیت غیرفعال باسواد

کل جمعیت 15 ساله و بیشتر غیرفعال باسواد در سیستان و بلوچستان در سال گذشته، 915 هزار و 337 نفر بوده است که از این تعداد، 345 هزار و 598 نفر را مردان و 569 هزار و 739 نفر را زنان تشکیل می‌دهند.

بیشتر افراد این گروه، مدرک تحصیلی «ابتدایی/ سوادآموزی» دارند و کمترین تعداد آنها در گروه تحصیلی «فوق‌لیسانس و بالاتر» قرار می‌گیرند. 3349 نفر نیز سطح تحصیلی خود را ذکر نکرده‌اند.

در عین حال، سهم زنان از جمعیت غیرفعال باسواد در سیستان و بلوچستان به حدود 62 درصد می‌رسد. آمارها این نسبت را در کل کشور حدود 72 درصد نشان می‌دهند. همچنین، حدود 11 درصد از این جمعیت نیز فارغ‌التحصیل دانشگاه هستند؛ گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که این نسبت در کل کشور به حدود 21 درصد می‌رسد.

سهم اشتغال زنان در صنعت؛ 56 درصد 

از سوی دیگر، گزارش مرکز آمار از بازار کار سیستان و بلوچستان در تابستان 1403 نشان می‌دهد که شاغلان این استان، همچون کل کشور به ترتیب بیشترین حضور را در بخش‌های خدمات، صنعت و کشاورزی دارند.

در این میان، سهم اشتغال در بخش‌های خدمات و کشاورزی در سیستان و بلوچستان کمتر از متوسط کشوری است. در مقابل، بخش صنعت، نسبت به متوسط کشوری، نقش پررنگ‌تری در اشتغال سیستان و بلوچستان دارد. 

این وضعیت در دو گروه مردان و زنان تفاوت‌هایی دارد. به گونه‌ای که سهم اشتغال مردان سیستان و بلوچستان در بخش‌های کشاورزی و صنعت، کمتر از متوسط کشوری و سهم اشتغال آنها در بخش خدمات بیشتر است. 

در مقابل، سهم اشتغال زنان در بخش صنعت در این استان بسیار پررنگ‌تر از متوسط کشوری است و به 56 درصد می‌رسد؛ بیشترین رقم در میان استان‌های کشور. اما مرکز آمار سهم اشتغال زنان این استان را در بخش‌های کشاورزی و خدمات، به حد قابل توجهی کمتر از متوسط کشوری ذکر کرده است. کارشناسان، اشتغال زنان سیستان و بلوچستان به صنایع دستی و رواج شغل‌های سنتی و خانوادگی را در کنار خشکسالی گسترده و از بین رفتن فرصت‌های شغلی در بخش کشاورزی، در این زمینه دخیل می‌دانند.

همچنین سهم اشتغال در بخش خصوصی در سیستان و بلوچستان  بیشتر از بخش عمومی ذکر شده اما نقش آن نسبت به کل کشور کمرنگ‌تر است. این تفاوت به ویژه در گروه زنان به چشم می‌آید. 

در این میان، بیشتر شاغلان استان سیستان و بلوچستان، بر خلاف کل کشور، در بخش غیررسمی اقتصاد فعالیت می‌کنند.

بر اساس تعریف مرکز آمار، بخش غیررسمی (در مقابل بخش رسمی)، شامل واحدها و بنگاه‌هایی می‌شود که اساساً به منظور ایجاد اشتغال و درآمد برای خود، در زمینه تولید کالا و خدمات فعالیت می‌کنند. این واحدها غالباً در چارچوب مقررات تشکیل نشده‌اند یا با تشکیلات کوچک و بدون تفکیک بین کار و سرمایه به عنوان عوامل تولید، در سطح کوچک عمل می‌کنند. به عبارت دیگر، آنها معمولاً حساب و کتاب یا حسابداری ندارند و اندازه بنگاه از نظر تعداد شاغلان، کمتر از سطح تعیین‌شده در مقررات کشور است. این بنگاه‌ها اغلب مطابق مقررات و قوانین ثبت نشده یا جواز کسب‌وکار دریافت نکرده‌اند.

اشتغال غیررسمی (در مقابل اشتغال رسمی) نیز عبارت است از اشتغال کارکنان مستقل، کارفرمایان، کارکنان شرکت‌های تعاونی تولیدی بخش غیررسمی، تمامی کارکنان فامیلی بدون مزد و حقوق‌بگیرانی که از نظر قانونی یا در عمل، زیر پوشش قوانین کار و مزایای تامین اجتماعی و استخدامی (از قبیل مالیات بر درآمد، تامین اجتماعی، یا مزایای استخدامی، مرخصی استحقاقی و مرخصی استعلاجی با مزد) قرار ندارند.

سیستان و بلوچستان کمترین تورم سالانه را دارد

تورم نیز از جمله شاخص‌های مهم در اقتصاد هر کشور است. گزارش مرکز آمار از شاخص قیمت مصرف‌کننده در آبان سال جاری نشان می‌دهد که نرخ تورم ماهانه، در سیستان و بلوچستان معادل نرخ کشوری آن و تورم نقطه به نقطه و سالانه این استان کمتر از متوسط کشوری است. سیستان و بلوچستان نخستین استان کشور با کمترین نرخ تورم سالانه محسوب می‌شود.

برای اطلاعات بیشتر، گزارش مساله سیستان و بلوچستان؛ هم تنش آبی، هم سیل های ویرانگر را بخوانید.