مخالفت محیط زیست با احداث سد ماندگان/ افزایش اختلافات قومی با اجرای طرح‌ های انتقال آب

عملیات ساخت سد ماندگان بر رودخانه ماربُر، در شهرستان سمیرم (اصفهان)، در دولت سیزدهم آغاز شد و در حالی همچنان ادامه دارد که این سازه مجوز محیط زیستی را دریافت نکرده است. 

احداث سد ماندگان اما در کهگیلویه و بویراحمد به دلیل تبعاتی که می‌تواند برای اکوسیستم منطقه داشته باشد، مخالفان جدی دارد. حتی چندی پیش، انتشار اخباری در مورد انتقال مدیریت منطقه حفاظت شده دنا از این استان به اصفهان، به برگزاری تجمعاتی در یاسوج منجر شد؛ چرا که مردم و (البته برخی مسئولان کهگیلویه و بویراحمد)، موضوع را به تسهیل ساخت سد ماندگان و انتقال آب رودخانه ماربُر مرتبط می‌دانستند. 

همان زمان، افشین دانه‌کار استاد محیط زیست دانشگاه تهران نیز در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز، انگیزه پشت این تصمیم را مبهم دانست و گفت که به نظر می‌رسد استان اصفهان به اداره منابع آبی موجود در منطقه علاقه‌مند است و می‌کوشد سهمی از نیاز آبی خود را از طریق سرچشمه رودهایی تامین کند که در منطقه دنا قرار دارند؛ از جمله رودخانه ماربر (برای اطلاعات بیشتر، مطالعه گزارش چرا مردم یاسوج به مصوبه تغییر در مدیریت منطقه دنا اعتراض دارند؟ پیشنهاد می‌شود.)

اعترضات و حساسیت‌های موجود در مورد ساخت سد ماندگان، باعت انتشار اخباری در مورد توقف این پروژه شد. اما امروز عبدال دیانتی، مدیرکل محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد در گفت‌وگو با تسنیم این موضوع را رد و تاکید کرده است که پروژه همچنان ادامه دارد. 

البته، مسئولان، کارشاسان و فعالان محیط زیست این استان، در مدت اخیر بارها نگرانی خود را از تداوم ساخت سد ماندگان، بدون اخذ مجوز محیط زیستی و تاثیرات احتمالی آن بر اکوسیستم منطقه اعلام کرده‌اند.

محمد درویش، کنشگر محیط زیست به تجارت‌نیوز می‌گوید تکمیل سد ماندگان به اکوسیستم کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان و خلیج فارس آسیب می‌زند و به افزایش اختلافات قومی منجر می‌شود.

متن کامل این گفتگو را در ادامه می‌خوانید.

تخریب غیرقابل جبران محیط زیست، بر خلاف قانون اساسی است

*سد ماندگان، منتقدان زیادی دارد اما عملیات احداث آن با وجود اخبار رسانه‌ای متوقف نشده. ادامه ساخت آن در چنین شرایطی تا چه حد امکان‌پذیر است؟ 

در واقع پاسخ این پرسش مشخص نیست. حتی نمی‌توان گفت دست‌اندرکاران احداث سد ماندگان، چگونه می‌خواهند سازه‌ای به آن عظمت را بدون مجوز سازمان حفاظت محیط زیست و و حتی ارزیابی زیست محیطی، احداث کنند؟ چه قدرتی می‌تواند چنین پروژه بزرگی را به پیش ببرد؟ این اقدام تنها یک معنی می‌دهد؛ کشور نیازی به وجود سازمانی به اسم حفاظت محیط زیست ندارد. اکنون مسئله این است که ساخت سد ماندگان روی رودخانه ماربُر و تغییر مسیر آن، کاملا غیر قانونی انجام می‌شود و کسی هم پاسخگو نیست. مسئولان سیاسی استان اصفهان می‌گویند مجوز احداث این سد را از شورای تامین دریافت کرده‌اند. این اقدام آشکارا با اصل ۵۰ قانون اساسی در تضاد است؛ اصلی که فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن را که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن همراه هستند، ممنوع اعلام کرده است. مدیران سازمان حفاظت محیط زیست نیز به دلیل همین تاثیر غیرقابل بازگشت محیط زیستی، مخالف احداث سد ماندگان هستند. به نظر می‌رسد شورای نگهبان قانون اساسی باید به موضوع ورود و همگان را مجبور به تمکین از قانون کند. 

شورای تامین نمی‌تواند جای سازمان محیط زیست را بگیرد

*سازمان حفاظت محیط زیست تا کنون بارها در سطح رسانه‌‌ای با ساخت سد مانگان مخالفت کرده اما آیا واقعا در این موضوع جدی است و قادر نیست پروژه را متوقف کند؟ 

بله، این سازمان کاملا با پروژه مخالف است اما استانداری اصفهان موضوع را به شورای تامین مرتبط می‌داند و می‌گوید این نهاد قدرتی فراتر از معاون رئیس‌جمهور و سازمان متبوع او دارد. به همین دلیل شخص رئیس‌ دولت نیز باید به موضوع ورود کند و مانع از اقدامات غیرقانونی شود.

آسیب سد ماندگان به کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان و خلیج فارس

*سازمان حفاظت محیط زیست تا این لحظه نتوانسته است مانع احداث سد ماندگان شود. اگر مخالفت‌ها بی‌تاثیر باشد و این سازه تکمیل شود، چه تبعاتی در پی دارد؟

ماربُر، به عنوان یکی از سرشاخه‌های اصلی رود کارون، رودخانه بسیار مهمی در منطقه دنا است که سالانه ۴۸۰ میلیون متر مکعب آورده دارد. تغییر مسیر آن می‌تواند با ایجاد بحران آبی، زیست‌مندانی را که هزاران سال است در آن اکوسیستم زندگی می‌کنند، تحت تاثیر قرار دهد. این موضوع، گیاهان، حیوانات و انسان‌ها را در بر می‌گیرد و زندگی همه آنها را متاثر می‌‌کند. حتی معیشت مردم بومی نیز از ساخت سد ماندگان در امان نیست. متاسفانه تبعات احداث این سازه، تنها دامن استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان را نمی‌گیرد و می‌تواند آسیب‌های جبران ناپذیری را به اکوسیستم خلیج فارس و جزایر مرجانی آن وارد کند. برای همین است که می‌توان نتیجه گرفت هر کسی دستور ساخت سد ماندگان آن را داده است، به هیچ عنوان با مسائل بوم‌شناختی آشنایی ندارد. تکمیل این پروژه، شوک آبی شدیدی را به پارک ملی دنا وارد می‌کند. متاسفانه ما هنوز باید برای گروهی از مسئولان، برخی مسائل مشخص را  ثابت کنیم؛ گویی که بخواهیم نشان دهیم روز، روشن و شب تاریک است. 

افزایش اختلافات قومی با اجرای طرح‌های انتقال آب

*در ماه‌های اخیر تجمعاتی نیز در یاسوج برگزار شد که ریشه آن به همین موضوع سد ماندگان بازمی‌گشت؛ به نظر می‌رسد این طرح تبعات اجتماعی نیز دارد. 

بله، تداوم احداث این سازه می‌تواند به اختلاف بین اقوام ایرانی در کهکیلویه بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، خوزستان و اصفهان دامن بزند. چندی پیش، پایان‌نامه‌ای در مقطع کارشناسی ارشد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران دفاع شد که نشان می‌داد اجرای طرح‌های انتقال آب اختلاف و تنش میان اقوام ایران در فلات مرکزی را تا ۴۵ درصد افزایش داده است. 

راه‌حل بحران آب در اصفهان، اجرای سند ملی امنیت غذایی است 

*در این میان، استان اصفهان واقعا بحران آب دارد و گویی مسئولان آن، تمرکز خود را برای حل این مشکل، بر سدسازی یا اجرای طرح‌های انتقال آب گذاشته‌اند. اما آیا اینگونه طرح‌ها واقعا چاره معضل آب در اصفهان است؟ 

بدون شک خیر. چالش کمبود آب اصفهان زمانی حل می‌شود که مدیران این استان تصمیم بگیرند به سند ملی امنیت غذایی که در دولت قبل به تصویب رسیده است، عمل کنند. بر اساس این سند، اصفهان باید سالانه ۳۰۰ میلیون متر مکعب در مصرف آب بخش کشاورزی صرفه‌جویی و از این طریق آب شرب و حقابه زاینده‌رود را تامین کند. در واقع، همه استان‌ها  باید به این سند عمل کنند و در آن صورت، بسیاری از مشکلات موجود در زمینه تامین آب حل می‌شود.

برای اطلاعات بیشتر، مطالعه گزارش معیشت جایگزین تعریف نشود، اعتراض کشاورزان شرق اصفهان ادامه می‌یابد پیشنهاد می‌شود.