کاهش وابستگی به درآمد نفت از مسیر مالیات

درآمد نفت در لایحه بودجه ۱۴۰۳ حدود ۶۱۴ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده و درآمد مالیاتی ۱۱۲۲ هزار میلیارد تومان از سوی دولت پیش‌بینی شده که تقریبا دوبرابر درآمد نفت است. بد نیست بدانیم تحقق درآمدهای مالیاتی به میزان دوبرابر درآمدهای نفتی یکی از آرزوهای فعالان اقتصادی و اقتصاددانان بود که در سال ۱۴۰۳ محقق شد.طی سال‌های اخیر تلاش شده که این میزان تحقق درآمدهای مالیاتی از محل مبارزه با فراریان مالیاتی و دانه‌درشت‌های مالیاتی اخذ شود تا فشار سنگینی روی اصناف خرد و مردم نباشد.سازمان امور مالیاتی اعلام کرده تاکنون در سال جاری ۲۹ همت از محل مبارزه با فرار مالیاتی وصول شده که برای این امر در نیمه نخست سال جاری تعداد ۵۱۷۲ برگ مطالبه مالیات از محل کشف فرار مالیاتی صادر شده که میزان مالیات مطالبه‌شده در آنها حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان اصل مالیات و ۹۰۰۰ میلیارد تومان جرایم متعلقه آنها بوده است. این میزان کشف فرار مالیاتی از تعداد ۸۱۳۹ مؤدی مالیاتی و بیش از ۹۵۰ فقره بازرسی صورت گرفته است.

در همین خصوص روز گذشته عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد در اجلاس مدیران مالیاتی روی این امر تاکید و اظهار کرد: باید فشار مالیاتی از اقشار پایین برداشته شود و در عین حال تمرکز سازمان امور مالیاتی بر دانه‌درشت‌ها و ظرفیت‌های جدید گذاشته شود.وی افزود: حمایت مالیاتی از اقشار پایین مسأله مهمی است. از سوی دیگر باید جلوی فرار مالیاتی گرفته شود. زمانی که در حال کنترل ریال بودیم، اشخاصی بودند که هویت‌شان مشخص نبود و بعضا هویت اجاره‌ای داشتند که باید اطلاعات این افراد به‌صورت آنلاین دریافت شود.همتی تصریح کرد: نمی‌شود هشت دهک روزبه‌روز وضع‌شان بدتر شود و ۲۰ درصد وضع‌شان بهتر شود و در عین حال ما فشار مالیاتی را بر هشت دهک بیاوریم.با این حال به نظر می‌رسد سازمان امور مالیاتی نیز این مسأله را در راس راهبردهای خود برای اخذ مالیات قرار داده، به‌‌طوری که میزان صفر بودن مالیات اصناف از ۵۰ درصد در سال گذشته به ۷۲ درصد در سال جاری رسیده است.در همین خصوص محمدهادی سبحانیان، رئیس سازمان امور مالیاتی به جزئیات مالیات‌ستانی اصناف پرداخت و گفت: مجموعا هشت میلیون و ۲۴ هزار و ۸۵۱ مؤدی مشمول تبصره ماده (۱۰۰) قانون مالیات‌های مستقیم برای پرداخت مالیات خود بودند که ۷۲ درصد از آنها (۴۸۶/۹۹۴/۴ مؤدی) برای عملکرد سال ۱۴۰۲  مالیات مقطوع صفر داشته‌اند.سبحانیان در ادامه با اشاره به این‌که مالیات تعیین‌شده برای ۸۷ درصد صاحبان اصناف و مشاغلی که از طریق تبصره ماده ۱۰۰ اقدام کرده بودند، کمتر از  ۲۰ میلیون تومان بود، افزود: صرفا مالیات ۹/۵ درصد مودیان یعنی ۵۶۱ هزار و ۹۹۴ پرونده، بیشتر از ۵۰ میلیون تومان تعیین شد. نیمی از رقم مالیات مقطوع بهره‌برداران از ظرفیت تبصره ماده (۱۰۰) ق.م.م، با تمرکز بر دو درصد مؤدیان وصول شده و حدود ۹۰ درصد مالیات مقطوع در فرم تبصره (۱۰۰) قانون مالیات‌های مستقیم (در حدود ۳۳۵ هزار میلیارد ریال)، از سوی تنها ۱۲ درصد از مؤدیان حقیقی (حدود ۸۴۲ هزار مؤدی با درآمد بالا) در سال ۱۴۰۳ قطعی شده است.

کدام اصناف بیشترین مالیات را می‌دهند؟
طبق اطلاعات ارائه‌شده توسط سازمان امور مالیاتی بیشترین سرانه مالیات قطعی در متقاضیان استفاده از ظرفیت تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم به‌ترتیب مربوط به این اصناف است؛ رتبه اول داروسازان با ۸۴ میلیون تومان، رتبه دوم دندانپزشکان با ۷۸ میلیون تومان، رتبه سوم بیمارستان‌ها با ۶۵ میلیون تومان، رتبه چهارم پزشکان با ۵۲ میلیون تومان و در طرف مقابل کمترین سرانه مالیات قطعی متقاضیان استفاده از ظرفیت تبصره ۱۰۰ به قرار زیر بوده است: نانوایان سنتی و صنعتی با دو میلیون تومان و خرده‌فروشان میوه و تره‌بار با سه میلیون تومان.در این خصوص نیز رئیس کل سازمان امور مالیاتی با اشاره به افزایش ۴۹درصدی درآمدهای وصولی سازمان در نیمه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته اظهار داشت: در این دوره زمانی مجموعا ۵۱۱ هزار و ۳۸۹ میلیارد تومان درآمد وصول کردیم که حدود ۱۶۷ هزار میلیارد تومان بیشتر از مدت مشابه سال گذشته است.نکته قابل توجه در پرداخت مالیات اصناف این است که برای اولین‌بار مودیان خودشان محل مصرف مالیات‎شان را انتخاب کردند، به‌طوری که اخیرا آیین‌نامه «اجرای نشان‌دار کردن مالیات‌ها» در تیرماه امسال به تصویب رسید.بد نیست بدانیم براساس این آیین‌نامه و با آماده‌سازی سریع زیرساخت این کار توسط سازمان امور مالیاتی، مؤدیان توانستند در زمان پرداخت مالیات خود در جریان ارائه فرم تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم در سال جاری، برای اولین‌بار محل خرج و مصرف مالیات‌های پرداختی خود را تعیین کنند.

انتخاب محل هزینه‌کرد مالیات
طبق اعلام سازمان امور مالیاتی تاکنون حدود ۳۵۰ هزار نفر از اصناف اقدام به انتخاب محل خرج‌کرد مالیات‌های پرداختی خود کرده‌اند. این افراد مجموعا با پرداخت رقمی بیش از ۶۸۰۰ میلیارد تومان و اختصاص آن به این پروژه‌ها بیش از ۵۷ درصد اعتبار لازم برای اجرا و تکمیل پروژه‌های دلخواه خود را در سطح کشور تأمین کرده‌اند.بر این اساس بیشترین بخش انتخابی برای پرداخت مالیات توسط اصناف بخش حمل‌ونقل بوده که تاکنون در این بخش بیش از ۶۴ هزار نفر مشارکت کرده‌اند و با پرداخت رقمی حدود ۱۲۰۰ میلیارد تومان توانسته‌اند حدود ۶۰ درصد اعتبار موردنیاز این بخش را تأمین کنند.بعد از بخش حمل‌ونقل، بخش‌های آموزش‌وپرورش، منابع آب، بهداشت و درمان و ورزش و تفریحات بیشترین استقبال از جانب مودیان مشارکت‌کننده در طرح نشان‌دار کردن مالیات را به خود اختصاص داده‌اند.

کارگران و کارمندان؛ پیشتاز پرداخت مالیات
باید توجه داشت با وجود این‌که عمده مشاغل در مقایسه با اقشاری همچون کارگران و کارمندان سهم پایینی در پرداخت مالیات در کشور داشته‌اند، اما مشمول مشوق‌ها، معافیت‌ها و مزایای گوناگونی در نظام مالیاتی شده‌اند. افزایش سق        ف معافیت مالیات اصناف از ۴۷ میلیون تومان در سال ۱۴۰۲ به ۱۴۴ میلیون تومان در سال ۱۴۰۳، برخورداری از مزایای ارائه فرم تبصره ماده (۱۰۰) به جای اظهارنامه‌های عادی همچون امکان پرداخت مالیات در اقساط بلندمدت، برپایی میزهای خدمت جهت راهنمایی در انجام تکالیف و پاسخگویی به سؤالات مالیاتی ایشان، استفاده از ضرایب کاهشی مالیات بر ارزش‌افزوده و بهره‌گیری از ظرفیت‌های ماده ۲۵۱ مکرر؛ از جمله مشوق‌ها و تسهیلاتی است که نظام مالیاتی به‌ویژه در سال‌های اخیر برای فعالان اقتصادی در نظر گرفته است. آمارها نشان می‌دهد کاهش وابستگی به نفت می‌تواند آورده‌‎ زیادی در اقتصاد داشته باشد. افزایش درآمدهای مالیاتی و پوشش هزینه‌های نفتی از این محل نیز این امکان را فراهم می‌کند که اقتصاد ایران در مسیر توسعه قرار بگیرد و از فشارهای خارجی مانند تحریم مصون شود.

تمرکز بر فراریان مالیاتی
مهدی موحدی بک‌نظر، سخنگوی سازمان امور مالیاتی در گفت‌و‌گو با جام‌جم گفت: بدون‌شک طی سال‌های اخیر رویکرد سازمان امور مالیاتی و برنامه‌ریزی‌ها به‌گونه‌ای بوده که فشار زیادی روی مودیان کوچک نباشد و عمده تمرکز بر فراریان مالیاتی و پرونده‌های بزرگ مالیاتی باشد.وی با بیان این‌که اصناف مختلف براساس نوع مشاغل و درآمدی که کسب می‌کنند مالیات‌های مختلفی پرداخت می‌کنند افزود: برای مودیان کوچک، شامل کارمندان و اصناف معافیت‌های مالیاتی زیادی تعیین شده، به‌گونه‌ای که آمارها نشان می‌دهد ۷۳ درصد از مالیات مشاغل صفر و چیزی در حدود ۹۰درصد این مشاغل زیر ۲۰ میلیون تومان مالیات حقه پرداخت می‌کنند.سخنگوی سازمان امور مالیاتی تصریح کرد: در سال‌جاری اخذ مالیات از همه مودیان مبتنی‌بر داده‌محوری بوده و هوشمندسازی در حوزه مالیاتی در اولویت برنامه‌های سازمان امور مالیاتی قرار دارد.موحدی بک‌نظر گفت: از طرف دیگر سازمان امور مالیاتی این امکان را برای اولین‌بار در کشور به اصناف و مودیان داده تا در قالب طرح نشان‌دار‌کردن مالیات‌ها به تعیین محل هزینه‌کرد خود بپردازند که البته گزارش‌ها حاکی از آن است که مردم بیشتر تمایل دارند که مالیات آنها در حوزه حمل‌و‌نقل مصرف شود.وی می‌گوید: سازمان امور مالیاتی تلاش دارد تا پایان سال مالیات تعیین‌شده در بودجه کشور را وصول کند که البته در نیمه نخست سال‌جاری نیز این تلاش‌ها به افزایش ۴۹ درصدی درآمدهای مالیاتی منجر شده است.