کم آبی جدی‌تر از همیشه

کشور ما از جمله کشورهایی است که بارندگی کمی در طول سال دارد و به همین دلیل اغلب مناطق آن بیابانی و کویری بوده با کمبود منابع آبی مواجه است؛ بااین‌حال در دو دهه اخیر با مشکل خشکسالی مواجه هستیم، به طوری که متوسط بارندگی ۱۵۴ میلیمتری در سال به ۱۵۰ میلیمتر کاهش یافته است. در کنار کاهش بارش‌ها، افزایش مصرف آب نیز باعث تشدید بحران آب شده و عدم رعایت استانداردها در بخش کشاورزی و صنعتی، باعث شده تا مصرف آب در ایران بی‌رویه و غیرقابل مقایسه با سایر کشورها باشد؛ همه این موارد سبب جدی‌تر شدن بحران آب در ایران شده است. باتوجه به این شرایط باید تمرکز همه به سمت بهینه‌سازی مصرف و مدیریت بهتر آب باشد و سیاست‌ها باید در جهت کاهش هدررفت آب، بازچرخانی و استفاده بهینه از آب در بخش‌های مختلف قرار بگیرد. یکی از چالش‌های بزرگ در مدیریت آب کشور، هدررفت بالای آن در شبکه‌های توزیع شهری و صنعتی است. بخش قابل‌توجهی از منابع آبی، پیش از رسیدن به مصرف‌کننده نهایی، در لوله‌های فرسوده، سیستم‌های انتقال ناکارآمد و مدیریت نادرست توزیع از بین می‌رود.

پنجمین سال خشکسالی
عیسی بزرگ‌زاده، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کشور با اشاره به این‌که پنجمین سال خشکسالی را پشت‌سر می‌گذاریم، گفت: بررسی ۵۷ سال اخیر نشان می‌دهد که میزان بارش‌ها فقط دو سال بدتر از امسال بوده است. وی با بیان این‌که با شرایط بسیار سخت از نظر آبی به‌خصوص در نوار مرکزی و جنوبی کشور مواجه هستیم، افزود: کاهش بارش‌ها سبب شده بخشی از منابع آبی سطحی دچار مخاطره شود؛ البته با صرفه‌جویی ۲۰ درصدی مردم در مصرف آب شرب، نگرانی در تامین آن در بسیاری از استان‌ها را نخواهیم داشت.
 
کاهش شدید آب سدهای پایتخت
براساس گزارش‌های رسمی، وضعیت منابع آبی تهران به‌شدت بحرانی شده است. حجم ذخایر سدهای تأمین‌کننده آب پایتخت کاهش یافته و پیش‌بینی‌های هواشناسی نیز از ادامه خشکسالی برای سال آینده خبر می‌دهد. این در حالی است که به گفته مقامات، مصرف آب در پایتخت همچنان بسیار بالاتر از الگوی استاندارد است. در این بین محسن اردکانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران با اشاره به این‌که سرانه مصرف هر شهروند تهرانی ۲۵۰ لیتر در شبانه‌روز است، این میزان را بسیار بالاتر از الگوی استاندارد ۱۳۰ لیتری دانست و تأکید کرد که تنها ۳۵ درصد مشترکان در چارچوب استاندارد مصرف می‌کنند، در حالی که ۶۰ درصد آنها تا دو برابر الگوی تعیین‌شده و ۵ درصد بیش از دو برابر آن مصرف دارند.
وی همچنین نسبت به مصرف بی‌رویه برخی از شهروندان هشدار داد و گفت: شایسته نیست در شرایطی که تهران با ناترازی منابع و مصارف آبی روبه‌روست، برخی افراد روزانه ۵۰۰ لیتر آب مصرف کنند. به گفته اردکانی، برای مشترکان بدمصرف، ابتدا اخطار صادر می‌شود و در صورت ادامه مصرف بالا، محدودیت‌هایی در دسترسی به آب برای آنها اعمال خواهد شد.
بهزاد پارسا، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران نیز از کاهش بی‌سابقه حجم آب سدهای تهران خبر داد و اعلام کرد که مدیریت مصرف برای همه شهروندان و مراکز ذی‌صلاح، امری ضروری است. وی بیان کرد: حجم آب سدهای پنجگانه تهران به ۲۷۲ میلیون مترمکعب رسیده که این میزان تنها ۱۳ درصد حجم نرمال این سدهاست. پارسا با اعلام این‌که بارندگی‌های امسال با ثبت ۳/۸۸ میلیمتر از ابتدای سال آبی جاری تاکنون ۴۵ درصد کمتر از دوره بلندمدت بوده است، افزود: ذخیره سدهای امیرکبیر (کرج) و لتیان در شرق تهران به پایین‌ترین حجم خود رسیده‌ که از زمان بهره‌برداری این سدها تاکنون سابقه نداشته و این ناشی از بارش‌های ناچیز امسال و نیز تداوم خشکسالی است.

برنامه‌های مختلف در سراسر کشور
عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو چندی پیش با تاکید بر رعایت الگوی مصرف توسط مردم، وضعیت آبی کشور در سال آینده را بغرنج توصیف کرد و گفت: ایران غیر از مناطق محدود در منطقه‌ای پربارش قرار ندارد و ما در خشکسالی قرار گرفته‌ایم.
وی افزود: ما با کاهش بیش از ۵۰ درصدی بارش‌ها در کشور مواجه‌ایم ولی دولت برنامه‌های مختلفی در سراسر کشور برای مدیریت انرژی در دست اجرا دارد.
وی جلوگیری ازهدرفت آب را اولویت اصلی درمدیریت آبی کشور دانست وگفت: ما صنایع را برای بهره‌مندی از آب بازچرخانی تشویق می‌کنیم، شیرین‌سازی آب شور که بیشتر مربوط به استان‌های جنوبی کشور است، از جمله اقدامات ما برای مدیریت بحران آبی است.علی‌آبادی همچنین انتقال جمعیت و صنایع به مناطقی که دسترسی به آب در آنجا امکان‌پذیرتر است را از اقدامات اساسی وزارت نیرو دانست.وی به مزایای تکمیل رینگ آبی تبریز اشاره کرد و گفت: باید منابع آب تجدیدشونده را متنوع‌تر کنیم، تمام مناطق کلانشهر تبریز را پوشش بدهد تا درمواقع ضروری و بحرانی، بتواند پاسخگوی نیازها باشد.
وی درباره فرآیند بارورسازی ابرها در کشور توضیح داد و گفت: بارورسازی ابرها یک اقدام نوآورانه است که کشورهای مختلفی این عمل را انجام می‌دهند و ما نیز در کشور بارورسازی ابرها را انجام می‌دهیم و در این راستا نیز همین امروز در منطقه‌ای از کشور این فرآیند را انجام دادیم و منتظر نتایج مدنظر هستیم.
 
مدیریت مصرف آب؛ ضروری‌تر از همیشه
باتوجه به ضعیف بودن بارش‌های برفی در سال جاری، وضعیت نامناسب منابع آبی ادامه خواهد داشت، که پیش‌بینی‌ها نشان‌دهنده ادامه خشکسالی در سال آینده است و شهروندان باید با همکاری در مصرف بهینه آب، به حفظ منابع محدود موجود کمک کنند. 
با این شرایط، نقش شهروندان در مدیریت مصرف آب بیش ازپیش اهمیت دارد. مسئولان امیدوارند با همراهی مردم، تهران بتواند بدون قطعی و جیره‌بندی آب از این بحران عبور کند.در سال‌های اخیر، بارورسازی ابرها به‌عنوان یکی از روش‌های مقابله با خشکسالی مطرح شده است اما این روش، باوجود برخی موفقیت‌ها، هنوز به دلیل وابستگی به شرایط جوی و محدودیت در میزان بارش، یک راهکار قطعی محسوب نمی‌شود. آنچه مشخص است، این که دیگر نمی‌توان بحران آب را با پروژه‌های عمرانی و سدسازی حل کرد. تغییر اقلیم، رشد جمعیت وافزایش نیازهای صنعتی و کشاورزی، شرایطی را ایجاد کرده است که نیازمند مدیریت علمی و سختگیرانه منابع آب است. اصلاح الگوی مصرف، کاهش هدررفت، بازچرخانی آب، تغییر روش‌های کشاورزی و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، راهکارهایی هستند که می‌توانند از شدت بحران بکاهند اما موفقیت این اقدامات، تنها در صورتی ممکن خواهد بود که هم دولت و هم مردم، برای مدیریت بهتر آب همکاری کنند.