ارتباطات و فن آوری اطلاعات
بررسی مقایسه ای جایگاه جهانی ایران در نوآوری طی دهه اخیر
به گزارش خبرنگار مهر، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، در سلسله گزارش های پویایی شناسی چالش های کشور در گزارشی به پویایی شناسی توسعه نوآوری در ایران پرداخته است. در این گزارش روند توسعه نوآوری در ایران در دهه اخیر بررسی شده است.
افزایش کیفیت حکمرانی می تواند به شکل های مختلفی مانند افزایش حمایت از حقوق مالکیت فکری (از طریق دینامیک قانونگذاری)، ارتقای همکاری و ارتباط صنعت و دانشگاه (از طریق دینامیک صنعت و آموزش عالی) و واقعی سازی قیمت انرژی در طول زنجیره تأمین (از طریق دینامیک شدت انرژی) فرصت بروز پیدا کند. افزایش کیفیت حکمرانی همچنین می تواند به اتخاذ یا تسریع در پیاده سازی و کیفیت سیاست ها منجر شود.
وضع قوانین و تدوین برنامه های توسعه فناوری و نوآوری و اجرای کارآمد آنها
براساس شاخص جهانی نوآوری ۱۴۰۱، ایران با امتیاز ۳۲.۹ جایگاه پنجاه و سوم را در این شاخص دارد که از میانگین ساده زیرشاخص ورودی نوآوری و زیرشاخص خروجی نوآوری به دست
می آید:
نمودار: روند رتبه و امتیاز ایران در شاخص جهانی نوآوری طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱
رتبه ایران در شاخص جهانی نوآوری مناسب است (رتبه ۵۳ در سال ۱۴۰۱). همچنین طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ رتبه ایران در این شاخص صعودی و در حال ارتقا بوده است، به طوری که از رتبه ۱۲۰ در سال ۱۳۹۳ به رتبه ۵۳ در سال ۱۴۰۱ رسیده است. امتیاز ایران در شاخص جهانی نوآوری از امتیاز ۲۶.۱ در سال ۱۳۹۳ به امتیاز ۳۲.۹ در سال ۱۴۰۱رسیده است، البته در سال ۱۴۰۱ افت اندکی در امتیاز و رتبه ایران در این شاخص مشاهده می شود.
جدول روند رتبه و امتیاز ایران در شاخص جهانی نوآوری طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱
| روند رتبه و امتیاز ایران در زیرشاخص های نوآوری | ||
| عنوان | وضعیت رتبه ایران | تغییرات رتبه |
| زیرشاخص ورودی نوآوری | رتبه ایران به نسبت صعودی و در حال ارتقا | از ۳۳.۲ در سال ۱۳۹۳ به امتیاز ۳۶.۵ در سال ۱۴۰۱ |
| زیرشاخص خروجی نوآوری | رتبه ایران تا سال۱۳۹۷ صعودی و در حال ارتقا اما در سال های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ وضعیت تقریباً ثابت | از امتیاز ۱۹.۰ از ۱۰۰ و رتبه ۱۲۵ از ۱۳۲ در سال ۱۳۹۳ به امتیاز ۳۰.۲ و رتبه ۴۶ در سال ۱۳۹۷ رسید |
| معیار نسبت بازده نوآوری | امتیاز ایران در این نسبت در سال های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۷ صعودی و در سال های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ کاهش داشته است | از امتیاز ۰.۵۷ در سال ۱۳۹۳ به امتیاز ۰.۸۲ در سال ۱۳۹۷ رسید |
| جایگاه ایران در ارکان اصلی شاخص جهانی نوآوری | ||
| عنوان | وضعیت رتبه ایران | تغییرات رتبه |
| ۱) رکن نهادها | رتبه ایران بسیار نامناسب است و در سال ۱۴۰۱ رتبه ایران ۱۳۱ از میان ۱۳۲ کشور (رتبه یمن ۱۳۲) است | روند امتیاز ایران در رکن نهادها طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ افزایش ملایم داشته و از امتیاز ۴۳ در سال ۱۳۹۳ به امتیاز ۴۸.۸ در سال ۱۳۹۸ رسیده است. سپس امتیاز تا سال ۱۴۰۱ رو به کاهش بوده و سال ۱۴۰۰ به رقم ۳۱.۱ می رسد. |
| ۲) رکن سرمایه انسانی و پژوهش | رتبه ایران به نسبت مناسب است | در سال ۱۴۰۱ رتبه ایران ۵۴ از میان ۱۳۲ کشور بوده است، روند این متغیر نشان می دهد که تا سال ۱۳۹۹ رتبه ایران به نسبت ثابت بوده، اما از سال ۱۳۹۹ در حدود ۸ رتبه افت داشته است. |
| ۳) رکن زیرساخت | رتبه ایران مناسب نیست | در سال ۱۴۰۱ رتبه ایران ۷۵ از میان ۱۳۲ کشور بوده است. روند نشان می دهد طی سال های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ رتبه ایران افت قابل توجهی داشته و از رتبه ۶۸ در سال ۱۳۹۴ به رتبه ۹۹ در سال ۱۳۹۶ نزول داشته، سپس تا سال ۱۳۹۸ بهبود یافته است. |
| ۴) رکن پیچیدگی بازار | رتبه ایران در سال ۱۴۰۱ با جهشی بسیار بلند به رتبه ۱۱ رسید | رتبه ایران تا سال ۱۳۹۹ بسیار نامناسب بود (رتبه ۱۰۸ در سال ۱۳۹۹) اما در سال ۱۴۰۰ با ارتقای قابل توجه به رتبه ۸۱ و در سال ۱۴۰۱ با جهشی بسیار بلند به رتبه ۱۱ رسید. دلیل آن امتیاز رکن فرعی سرمایه گذاری است که ایران به رتبه ۱ در جهان در سال ۱۴۰۱ رسید. |
| ۵) رکن پیچیدگی کسب‌وکار | رتبه ایران بسیار نامناسب است | رتبه ۱۱۵ در سال ۱۴۰۱. روند رتبه ایران در این رکن در سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ نشان می دهد که رتبه ایران از ۱۳۶ در سال ۱۳۹۳ به رتبه ۱۱۱ در سال ۱۳۹۵ ارتقا داشته و سپس در همان سطح تقریباً ثابت باقی مانده است. |
| ۶) رکن خروجی دانش و فناوری | رتبه ایران نسبت به سایر ارکان تا حدودی مناسبتر است | رتبه ایران ۵۰ در سال ۱۴۰۱ است. این رتبه از ۱۱۳ به ۴۱ ارتقا یافته، اما تا سال ۱۴۰۱ با مقداری افت و خیز در رده پنجاهم جهان قرار گرفته است. |
| ۷) رکن خروجی های خلاقانه | رتبه ایران نسبت به سایر ارکان تا حدودی مناسبتر است | رتبه ایران ۳۳ در سال ۱۴۰۱ است. از رتبه ۱۲۸ سال ۱۳۹۳ به رتبه ۳۳ سال ۱۴۰۱ ارتقا یافته است و امتیاز ایران روند صعودی ملایمی داشته و از ۱۸.۱ سال ۱۳۹۳ به ۳۱.۸ سال ۱۴۰۱ بهبود یافته است. |
جدول جایگاه ایران در برخی از ارکان فرعی شاخص جهانی نوآوری طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱؛
| جایگاه ایران در برخی از ارکان فرعی شاخص جهانی نوآوری | ||
| رکن فرعی تحقیق و توسعه شامل: نسبت تعداد محققان تمام وقت به جمعیت (به ازای میلیون نفر)، نسبت مخارج تحقیق و توسعه به تولید ناخالص داخلی، میانگین هزینه سه شرکت برتر جهانی در تحقیق و توسعه برحسب میلیون دلار آمریکا و میانگین امتیاز سه دانشگاه برتر براساس رتبه بندی جهانی دانشگاه ها. | رتبه ایران نسبت به سایر ارکان فرعی تا حدودی مناسبتر است | رتبه ایران ۴۷ در سال ۱۴۰۱ است. رتبه ایران در این ۹ سال ۵ پله ارتقا یافته و از رتبه ۵۲ در سال ۱۳۹۳ به رتبه ۴۷ در سال ۱۴۰۱ رسیده است. |
| سنجه نسبت محققان تمام وقت به جمعیت؛ در رکن فرعی تحقیق و توسعه | مقدار این متغیر در فاصله سال های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۸ کاهش یافته و از سال ۱۳۹۹ دوباره افزایش یافت. براساس داده های نرمال نشده، از حدود ۱۴۹۱ نفر (به ازای یک میلیون نفر جمعیت) در سال۱۳۹۳ به یکباره به ۷۳۶ نفر در سال ۱۳۹۴ کاهش یافته و تا سال ۱۳۹۸ ثابت مانده و از سال ۱۳۹۹ به حدود سال ۱۳۹۳ بازگشت. براساس آخرین رقم (سال ۱۴۰۱) برای این سنجه در پایگاه داده یونسکو ۱۶۵۹.۵ نفر (به ازای یک میلیون نفر جمعیت) است. | |
| سنجه نسبت مخارج ناخالص تحقیق و توسعه؛ در رکن فرعی تحقیق و توسعه | این متغیر در فاصله سال های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸ کاهش یافته و از سال ۱۳۹۹ با روند افزایشی همراه شد. براساس داده های نرمال نشده، از حدود ۰.۷ درصد در سال های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ به یکباره به ۰.۳ درصد در سال ۱۳۹۵ کاهش یافت و تا سال ۱۳۹۸ در همین حد باقی ماند و از سال ۱۳۹۹ به حدود سال های قبل بازگشت. براساس آخرین رقم (سال ۱۴۰۱) برای این سنجه در پایگاه داده یونسکو ۰.۸۸ درصد از GDP است. | |
| رکن فرعی کارکنان دانشی شامل: نسبت اشتغال دانش‌بنیان، نسبت شرکت های ارائه دهنده آموزش رسمی، نسبت مخارج تحقیق و توسعه اجرا شده توسط کسب‌وکارها به تولید ناخالص داخلی، نسبت مخارج تحقیق و توسعه تأمین مالی شده توسط کسب‌وکارها به کل مخارج ناخالص تحقیق و توسعه، نسبت اشتغال زنان دارای تحصیلات عالی. | رتبه ایران در رکن فرعی کارکنان دانشی نسبت به سایر ارکان فرعی مناسب نیست (رتبه ۹۷ در سال ۱۴۰۱) |
رتبه ایران در این رکن در سال های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ بدتر شده و از رتبه ۱۰۴ در سال ۱۳۹۳ به رتبه ۱۳۱ در سال۱۴۰۰ بدتر شده اما در سال ۱۴۰۱ به رتبه ۹۷ ارتقا یافت. روند امتیاز این رکن فرعی از ۱۶.۶ در سال ۱۳۹۳ به ۲۶.۳ در سال ۱۳۹۸ افزایش یافت و سپس در سال ۱۳۹۹ به ۱۷.۵ افت کرد و در ادامه ثابت باقی ماند. |
| سنجه نسبت اشتغال دانش‌بنیان در رکن فرعی کارکنان دانشی | امتیاز نرمال شده اشتغال دانش بنیان طی سال های بررسی شده روند متغیری داشته و از سال ۱۳۹۸ تاکنون با افت مواجه شده است. نسبت اشتغال دانش بنیان کشور به کل شاغلین، طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ رو به افزایش بوده و از ۱۵ درصد در سال ۱۳۹۳ به ۱۹.۷ درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است. | |
| سنجه نسبت شرکت های ارائه دهنده آموزش رسمی در رکن فرعی کارکنان دانشی | منبع آمار، پایگاه داده آمار نظرسنجی از بنگاه ها در بانک جهانی است. این بانک این نوع نظرسنجی را تاکنون برای ایران انجام نداده است و این سنجه برای کشور ما فاقد اطلاعات است. | |
| سنجه نسبت اشتغال زنان دارای تحصیلات عالی در رکن فرعی کارکنان دانشی | بر اساس پایگاه داده آمار کار در سازمان بین المللی کار (ILO) برای این سنجه تا سال ۱۳۹۹ برای ایران رقمی وجود ندارد و در سال ۱۴۰۰برای این سنجه رقم نرمال شده ۲۳.۸ و رقم واقعی ۷.۹ درصد و برای سال ۱۴۰۱ رقم نرمال شده ۲۴.۹ و رقم واقعی ۷.۶ درصد از کل شاغلان ذکر شده است. | |
| سنجه نسبت مخارج تحقیق و توسعه در رکن فرعی کارکنان دانشی | نسبت واقعی و غیر نرمال مخارج تحقیق و توسعه کسب‌وکارها به تولید ناخالص داخلی طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۸ در حدود ۰.۱ درصد ثابت باقی مانده و در سال ۱۳۹۹ به ۰.۲ درصد افزایش یافته است. رقم نرمال شده آن در ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۸ با افت تدریجی همراه بوده، اما به یکباره از سال ۱۳۹۹ با جهش قابل توجهی به ۴.۸ افزایش یافته که ناشی از تغییرات در مخارج تحقیق و توسعه در سایر کشورهاست. | |
| رکن فرعی پیوندهای نوآوری شامل: همکاری تحقیقاتی دانشگاه و صنعت، توسعه خوشه ها، مخارج تحقیق و توسعه تأمین مالی شده از خارج، قراردادهای سرمایه گذاری مشترک، نسبت پروانه های اختراع ثبت شده به GDP | رتبه ایران در این رکن فرعی نسبت به سایر ارکان فرعی مناسب نیست (رتبه ۱۰۷ در سال ۱۴۰۱) | رتبه ایران در این رکن فرعی از ۱۰۷ سال ۱۳۹۴ به ۶۵ سال ۱۳۹۵ ارتقا یافته اما طی سال های بعد تا سال ۱۴۰۱ بدتر شده و در سال ۱۴۰۱ به رتبه ۱۰۷ رسید. امتیاز ایران در این رکن فرعی از ۲۳.۵ در سال ۱۳۹۴ به ۳۰.۴ در سال ۱۳۹۵ بهبود یافته و سپس در سال های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۱ نزولی بوده و به ۱۸.۱ رسیده است. |
| سنجه همکاری تحقیقاتی دانشگاه و صنعت در رکن فرعی پیوندهای نوآوری | روند نرمال شده این سنجه طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ نزولی بوده و از ۳۸.۷ در سال ۱۳۹۳ به ۲۷.۷ در سال ۱۴۰۱ کاهش یافته است. روند تغییرات این سنجه نشان می دهد که کشور ما در تحقیق و توسعه مشترک صنعت با دانشگاه ها ضعیف عمل می کند و هرساله با افت مواجه است. | |
| سنجه توسعه خوشه ها در رکن فرعی پیوندهای نوآوری | روند نرمال شده این سنجه طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ صعودی ملایم بوده و از ۴۰.۷ در سال ۱۳۹۳ به ۴۴.۴ در سال ۱۴۰۱ افزایش یافته که به معنای آن است که تغییرات مثبت اندکی در حوزه خوشه های صنعتی اتفاق افتاده است. | |
| سنجه نسبت مخارج ناخالص تحقیق و توسعه با تأمین مالی خارجی در رکن فرعی پیوندهای نوآوری | برای این سنجه در پایگاه داده شاخص جهانی نوآوری رقمی ثبت نشده است. | |
| سنجه قراردادهای سرمایه گذاری مشترک در رکن فرعی پیوندهای نوآوری | تعداد میانگین سه ساله قراردادهای سرمایه گذاری مشترک را به ازای هر میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی می سنجد. بالاترین رقم نرمال شده برای این سنجه ۲.۱ در سال ۱۳۹۶ است و روند آن نشان می دهد که در سرمایه گذاری مشترک نوآوری ضعف بسیار زیادی در کشور وجود دارد. | |
| سنجه نسبت پروانه های اختراع ثبت شده به GDP در رکن فرعی پیوندهای نوآوری | ارقام نرمال شده این سنجه طی سال های بررسی شده عمدتاً بین ۰.۱ تا ۰.۵ متغیر بوده و تنها در سال ۱۳۹۹ بالاترین رقم ۱.۱ برای آن گزارش شده که به این معناست که ضعف در ثبت اختراع بین المللی سبب کاهش پیوندهای نوآوری بین المللی شده و بر شاخص نوآوری اثر منفی دارد. | |
| رکن فرعی جذب دانش شامل: پرداخت حق مالکیت فکری (حق امتیاز)، واردات فناوری پیشرفته، واردات خدمات فاوا، سرمایه گذاری مستقیم خارجی (خالص ورودی)، استعدادهای پژوهشی در کسب‌وکارها | رتبه ایران در سایر ارکان فرعی مناسب نیست (رتبه ۱۱۹ در سال ۱۴۰۱) | رتبه ایران در رکن فرعی جذب دانش تا سال ۱۳۹۹ در حال بهبود بود و از ۱۳۶ در سال ۱۳۹۳ به رتبه ۹۹ در سال ۱۳۹۹ ارتقا یافت، اما طی دو سال اخیر افت داشته و به رتبه ۱۱۹ در سال ۱۴۰۱ کاهش داشته و امتیاز ایران در این رکن فرعی از ۱۱.۲ سال ۱۳۹۳ به ۱۸.۷ سال ۱۴۰۱ افزایش یافته است. ضمن اینکه سال ۱۴۰۱ با دو پله کاهش نسبت به سال ۱۴۰۰ روبرو بوده است. |
| سنجه پرداخت حق مالکیت فکری (حق امتیاز) در رکن فرعی جذب دانش | امتیاز وضعیت پرداخت حق مالکیت فکری در ایران در جهان طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ مقدار کمی کاهش داشته و از رقم ۵.۹ سال ۱۳۹۳ به ۳.۸ سال ۱۴۰۱ رسیده و وضعیت این سنجه در ایران نسبت به کشورهای رقیب مناسب نیست و از رتبه ۸۲ در سال ۱۳۹۳ به رتبه ۹۵ در سال ۱۴۰۱ افت داشته است. | |
| سنجه واردات فناوری پیشرفته در رکن فرعی جذب دانش | روند این سنجه نشان می دهد که واردات فناوری پیشرفته نسبت به بقیه کشورها طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ به طور نوسانی در حال تغییر است که پایینترین رقم این سنجه در سال ۱۳۹۶ با رقم ۶.۸ و بالاترین رقم این سنجه در سال ۱۳۹۹ با رقم ۱۷.۹ است. این رقم برای سال ۱۴۰۱ برابر با ۱۱.۸ است. | |
| سنجه واردات خدمات فاوا در رکن فرعی جذب دانش | واردات خدمات فاوا طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ نوسان محدودی داشته که پایین ترین رقم این سنجه در سال ۱۳۹۹ با رقم ۷.۹ و بالاترین رقم در سال ۱۳۹۴ با رقم ۱۶.۲ است. این رقم برای سال۱۴۰۱ برابر با ۸ است. | |
| سنجه سرمایه گذاری مستقیم خارجی در رکن فرعی جذب دانش | امتیاز ایران در این سنجه نشان می دهد که جریان ورودی خالص سرمایه گذاری نسبت به بقیه کشورها طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ به طور نوسانی در حال افزایش است که از ۱۵.۸ در سال ۱۳۹۳ به ۴۶.۵ در سال ۱۴۰۱ رسیده است. | |
| سنجه استعدادهای پژوهشی در کسب‌وکارها در رکن فرعی جذب دانش | امتیاز ایران در این سنجه نشان می دهد که طی سال های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۱ افزایش مختصری در این سنجه رخ داده که از ۱۷.۸ در سال ۱۳۹۵ به ۲۳.۲ در سال ۱۴۰۱ افزایش یافته است. | |
| رکن فرعی خلق دانش شامل: اظهارنامه های ثبت اختراع مقیم، اظهارنامه های ثبت اختراع جهانی، اظهارنامه های مدل کاربردی، انتشار مقالات علمی و فنی، شاخص «اچ» انتشارات استناد پذیر | رتبه ایران در این رکن فرعی نسبت به سایر ارکان فرعی مناسبتر است (رتبه ۲۰ در سال ۱۴۰۱) | رتبه ایران در رکن فرعی خلق دانش از ۴۰ سال ۱۳۹۳ به رتبه ۱۴ سال ۱۴۰۰ ارتقا یافته، اما در سال ۱۴۰۱ با۶ پله افت به رتبه ۲۰ در جهان نائل شده است. امتیاز ایران در این رکن از ۲۵.۳ سال ۱۳۹۳ همراه با نوساناتی به ۵۰.۶ در سال ۱۴۰۰افزایش یافت، اما در سال ۱۴۰۱ با ۶.۱ امتیاز افت به ۴۲.۵ رسیده است. |
| سنجه اظهارنامه های ثبت اختراع مقیم در رکن فرعی خلق دانش | امتیاز ایران در سنجه نسبت به کشورهای رقیب مناسب است (رتبه ۱۰ در سال۱۴۰۱ در جهان). این سنجه در ایران نسبت به بقیه کشورها در دو سال اخیر افزایش قابل توجهی داشته و از ۵۳.۸ در سال ۱۳۹۹ به ۸۳.۲ در سال ۱۴۰۰ و به ۷۸.۸ در سال ۱۴۰۱ افزایش یافته است. | |
| سنجه اظهارنامه های ثبت اختراع جهانی در رکن فرعی خلق دانش | امتیاز ایران در این سنجه نسبت به بقیه کشورها طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ افزایش داشته و از ۰.۱ سال ۱۳۹۳ به ۶.۱ سال ۱۴۰۱ افزایش یافته است. ایران در این سنجه از رتبه ۱۱۳ سال۱۳۹۳ به رتبه ۴۰ سال۱۴۰۱ در دنیا رسید. | |
| سنجه اظهارنامه های مدل کاربردی در رکن فرعی خلق دانش | داده هایی برای این سنجه برای ایران وجود ندارد. | |
| سنجه انتشار مقالات علمی و فنی در رکن فرعی خلق دانش | امتیاز ایران در این سنجه نسبت به بقیه کشورها طی سال های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ افزایش فوق العاده ای داشته و از ۲۹.۸ در سال ۱۳۹۶ به ۷۰.۸ در سال ۱۴۰۰ رسیده اما در سال ۱۴۰۱ با کمی افت به رقم ۶۲.۹ رسید. ایران در این سنجه از رتبه ۳۹ در سال ۱۳۹۳ به رتبه ۱۵ در سال ۱۴۰۱ در بین کشورهای جهان رسید. | |
| سنجه شاخص «اچ» انتشارات استناد پذیر در رکن فرعی خلق دانش | امتیاز ایران در این سنجه نسبت به بقیه کشورها طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ افزایش کمی داشته و از ۱۶.۹ در سال ۱۳۹۳ به ۲۲.۱ در سال ۱۴۰۱ رسیده است. ایران در این سنجه از رتبه ۵۰ سال ۱۳۹۳ به رتبه ۳۹ سال ۱۴۰۱ در بین کشورهای جهان رسیده است. | |
| رکن فرعی تأثیر دانش شامل: نرخ رشد بهره وری نیروی کار، نرخ تراکم کسب‌وکارهای جدید، کل هزینه کرد بر نرم افزارهای رایانه ای، گواهینامه های کیفیت ایزو، محصولات با فناوری پیشرفته | روند رتبه و امتیاز ایران در این رکن فرعی طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ نشان می دهد رتبه ایران ارتقا یافته اما پس از مدتی افت دوباره افزایش یافته است. | رتبه ایران در رکن فرعی تأثیر دانش ابتدا از ۱۱۴ سال ۱۳۹۴ به رتبه ۱۲ سال ۱۳۹۷ ارتقا یافته و سپس به رتبه ۸۵ سال ۱۴۰۰ افت کرده، اما در سال ۱۴۰۱ با ۲۰ پله افزایش به رتبه ۶۵ افزایش یافته است. هماهنگ با رتبه، امتیاز ایران نیز در این رکن فرعی از ۳۲.۸ سال ۱۳۹۳ به ۵۳.۶ سال ۱۳۹۷ افزایش یافته و سپس به ۱۸.۳ در سال ۱۳۹۹ کاهش و در سال ۱۴۰۱ به رقم ۲۷.۸ رسیده است. |
| سنجه نرخ رشد بهره وری نیروی کار در رکن فرعی تأثیر دانش | امتیازسنجه رشد بهره وری نیروی کار ایران از ۳۲.۱ در سال ۱۳۹۴ به رقم (۱۰۰حداکثر) در سال ۱۳۹۷ افزایش یافته و سپس به رقم ۸.۷ در سال ۱۳۹۹ کاهش یافته و دوباره روند امتیاز این سنجه صعودی شده و به حدود ۵۲.۷ در سال ۱۴۰۱ رسیده است. عواملی مانند تحریم های بین المللی و ارزش افزوده بخش نفت بر این متغیر مؤثر هستند. | |
| سنجه نرخ تراکم کسب‌وکار جدید در رکن فرعی تأثیر دانش | داده های سنجه نرمال شده نرخ تراکم کسب‌وکار جدید برای ایران تا سال ۱۳۹۹ وجود ندارد و برای سال ۱۴۰۱ امتیاز این سنجه برای ایران رقم ۲.۴ در گزارش شاخص جهانی نوآوری سال ۱۴۰۱ ثبت شده که رتبه ۹۰ در میان ۱۳۲ کشور جهان است. | |
| سنجه هزینه کرد بر نرم افزارهای رایانه ای در رکن فرعی تأثیر دانش | این سنجه مجموع هزینه های نرم افزار رایانه ای برحسب درصد از تولید ناخالص داخلی است که امتیاز ایران در این سنجه از ۱۱.۴ در سال ۱۳۹۳ به رقم ۳۰.۲ در سال ۱۴۰۱ افزایش یافته است. رتبه ایران در این سنجه از رتبه ۶۶ در سال ۱۳۹۳ به رتبه ۳۰ در سال ۱۴۰۱در بین کشورهای جهان رسید. | |
| سنجه گواهینامه های کیفیت ایزو در رکن فرعی تأثیر دانش | امتیاز ایران در این سنجه طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ پایین و در حدودی بین ۳.۱ و ۶.۳ قرار دارد. رتبه ایران در این سنجه از رتبه ۸۹ سال ۱۳۹۳ به رتبه ۹۴ سال۱۴۰۱ در بین کشورهای جهان رسید. | |
| سنجه محصولات با فناوری پیشرفته در رکن فرعی تأثیر دانش | امتیاز ایران در این سنجه به نسبت با ثبات است، از ۵۱.۱ سال ۱۳۹۳ به رقم ۵۰.۶ سال ۱۴۰۱ رسیده است، با وجود این، رتبه ایران در این سنجه از ۲۵ سال ۱۳۹۳ به رتبه ۲۹ سال۱۴۰۱ افت داشته است. | |
| رکن فرعی انتشار دانش شامل: دریافت های ناشی از مالکیت فکری، صادرات فناوری های پیشرفته، صادرات خدمات فاوا، پیچیدگی تولید و صادرات | رتبه ایران در رکن فرعی انتشار دانش مناسب نیست (رتبه ۱۰۳ در سال ۱۴۰۱) |
رتبه ایران در رکن فرعی انتشار دانش از ۱۳۹ سال ۱۳۹۳ به رتبه ۱۰۳ سال ۱۴۰۱ ارتقا یافت. امتیاز ایران در این رکن فرعی همراه با نوساناتی از ۱.۹ سال ۱۳۹۳ به ۹.۸ سال ۱۴۰۱ رسید. بیشترین رقم این متغیر ۱۲.۷ سال ۱۳۹۶ بود. |
| سنجه دریافت های ناشی از مالکیت فکری در رکن فرعی انتشار دانش | امتیاز ایران در این سنجه به نسبت پایین بوده و مناسب نیست. رقم نرمال نشده این سنجه در گزارش شاخص جهانی نوآوری ۱۴۰۱ برابر صفر ذکر شده و امتیاز ایران نیز در این سنجه در حدود صفر (رقم ۰.۶) است. اما رتبه ایران در سال ۱۴۰۱ در این سنجه ۹۰ است که این امر نشان می دهد کشورهای زیادی هستند که در این سنجه وضعیت مناسبی ندارند. | |
| سنجه صادرات فناوری پیشرفته در رکن فرعی انتشار دانش | امتیاز ایران در این سنجه طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ در حد پایینی قرار دارد، به طوری که پایین ترین رقم این سنجه ۰.۵ در سال ۱۴۰۰ و بالاترین رقم این سنجه ۶.۸ در سال ۱۳۹۹ است. ایران در این متغیر از میان ۱۳۲ کشور جهان، رتبه ۱۱۱ را در سال ۱۴۰۱ دارد، درحالی که در سال ۱۳۹۳ رتبه ایران در این متغیر ۸۱ بود. | |
| سنجه صادرات خدمات فاوا در رکن فرعی انتشار دانش | امتیاز ایران در این سنجه طی سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۱ در حد پایینی قرار دارد، به طوری که پایین ترین رقم این سنجه ۱.۱ در سال ۱۴۰۰ و بالاترین رقم این سنجه ۶.۳ در سال ۱۳۹۹ است. ایران در این متغیر از میان ۱۳۲ کشور جهان، رتبه ۱۲۷ را در سال ۱۴۰۱ دارد، درحالی که در سال ۱۳۹۹ رتبه ایران در این متغیر ۹۲ بود. | |
| سنجه پیچیدگی تولید و صادرات در رکن فرعی انتشار دانش | در سال ۱۴۰۰ سنجه پیچیدگی تولید و صادرات جایگزین سنجه خالص خروجی سرمایه گذاری مستقیم خارجی شد. ایران در این سنجه از میان ۱۳۲ کشور جهان رتبه ۷۸ را در سال ۱۴۰۱ دارد. این درحالی است که رتبه ایران در سنجه سابق از ۱۰۱ در سال ۱۳۹۶ به رتبه ۶۰ در سال ۱۳۹۹ رسیده بود. | |
| رکن فرعی دارایی های نامشهود شامل: اظهارنامه های ثبت علائم تجاری، ارزش برند جهانی، طرح های صنعتی، پدیدآوری مدل های سازمانی و فاوا | رتبه ایران در رکن فرعی دارایی های نامشهود بسیار مناسب است (رتبه ۱۰ در سال ۱۴۰۱) |
رتبه ایران در این رکن فرعی در سال ۱۳۹۳ به رتبه (۱۰ از ۱۳۲ کشور) در سال۱۴۰۱ ارتقا یافته است. در سال ۱۳۹۸ رتبه ایران در این رکن فرعی رکورد زد و به رتبه ۶ در جهان رسید. هماهنگ با رتبه، امتیاز ایران در این رکن فرعی از ۲۶.۳ در سال ۱۳۹۳ به ۶۰.۲ در سال ۱۴۰۱ رسیده است. بیشترین رقم این متغیر ۶۲.۶ در سال ۱۳۹۸ بوده است. |
| سنجه اظهارنامه های ثبت علائم تجاری در رکن فرعی دارایی های نامشهود | امتیاز ایران در این سنجه از ۵۵ در سال ۱۳۹۷ به ۱۰۰ (بالاترین سطح) در سال ۱۳۹۹ رسیده و تا سال ۱۴۰۱ در همان سطح باقیمانده است. | |
| سنجه ارزش برند جهانی در رکن فرعی دارایی های نامشهود | رتبه ایران در سنجه ارزش برند جهانی مناسب نیست (رتبه ۷۶ در سال ۱۴۰۱) روند امتیاز نرمال شده ایران در این سنجه طی سال های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ در حدود صفر (۰.۲) در سال ۱۴۰۱ است. | |
| سنجه طرح های صنعتی در رکن فرعی دارایی های نامشهود | رتبه ایران در سنجه طرح های صنعتی بسیار مناسب است (رتبه ۶ در سال ۱۴۰۱). روند امتیاز نرمال شده این سنجه نشان می دهد که امتیاز ایران در این سنجه از ۳۴.۸ در سال ۱۳۹۵ به ۸۰.۵ در سال۱۴۰۱رسیده است. | |
| سنجه شدت دارایی نامشهود در رکن فرعی دارایی های نامشهود | داده ای برای ایران در سنجه شدت دارایی نامشهود در گزارش شاخص جهانی نوآوری ۱۴۰۱ ذکر نشده است. | |
| سنجه پدیدآوری مدل های سازمانی و فاوا در رکن فرعی دارایی های نامشهود | رتبه ایران در این سنجه مناسب نبود (رتبه ۹۲ در سال ۱۴۰۱). روند امتیاز نرمال شده این سنجه نشان می دهد که امتیاز ایران در این سنجه از ۴۳.۷ در سال ۱۳۹۳ به ۴۷.۴ در سال ۱۴۰۰ رسیده بود که البته در سال ۱۴۰۱ سنجه شدت دارایی نامشهود جایگزین آن شد. | |
مدل پویایی شناسی نوآوری
در بخشی از این گزارش به معرفی پویایی های ایجادکننده و اثرگذار بر نوآوری پرداخته شده است.
۱- متغیرهای تأثیرگذار بر نوآوری و حلقه های رشد دانش
۲- حلقه های رشد سرمایه گذاری در فناوری
۳- حلقه مخارج بخش خصوصی در تحقیق و توسعه
۴- حلقه های رشد دانش از تحقیق توسعه داخلی و جذب دانش
۵- سایر متغیرهای مؤثر بر جذب دانش
۶- تأثیر حمایت از حقوق مالکیت فکری
۷- تأثیر پیوندهای نوآوری
۸- تولید و صادرات محصولات با فناوری های پیشرفته
۹- تأثیر قیمت انرژی
۱۰- تأثیر کیفیت حکمرانی
۱۱- تأثیر بلوغ زیست بوم نوآوری
۱۲- تأثیر تقاضای نوآوری
۱۳- تأثیر فشار کسب‌وکارهای سنتی
۱۴- تأثیر کیفیت نیروی انسانی
۱۵- تاثیر محیط کسب‌وکار
اهم یافته های این گزارش عبارتند از:
از آنجا که اکثر فناوری های جدید در مصرف انرژی صرفه جویی می کنند، یکی از مهمترین انگیزه های ارتقای فناوری در تولید، کاهش هزینه انرژی است، اما واقعی نبودن قیمت انرژی (حداقل
در طول زنجیره تأمین انرژی) در کشور سبب می شود که ارتقای فناوری در تولید به صرفه نباشد.
افزایش کیفیت حکمرانی ازجمله راهکارهای اثربخشی در مساله توسعه نوآوری برشمرده می شود.
افزایش کیفیت حکمرانی می تواند به شکل های مختلفی مانند افزایش حمایت از حقوق مالکیت فکری (از طریق دینامیک قانونگذاری)، ارتقای همکاری و ارتباط صنعت و دانشگاه (از طریق دینامیک صنعت و آموزش عالی) و واقعی سازی قیمت انرژی در طول زنجیره تأمین (از طریق دینامیک شدت انرژی) فرصت بروز پیدا کند. افزایش کیفیت حکمرانی همچنین می تواند به اتخاذ یا تسریع در پیاده سازی و کیفیت سیاست ها منجر شود.
وضع قوانین و تدوین برنامه های توسعه فناوری و نوآوری و اجرای کارآمد آنها و همچنین اتخاذ سیاست های تشویقی افزایش هزینه کرد بخش خصوصی در تحقیق و توسعه، سیاست های حمایتی برای آموزش های در حین کار و آموزش های رسمی کارکنان در بخش خصوصی و دولتی، افزایش همکاری های بین المللی در تحقیق و توسعه در دانشگاه و صنعت سبب بهبود و ارتقای بهره وری و توسعه نوآوری می شود.
