کالای صادراتی ارزان‌تر و کالای وارداتی گران‌تر شد

براساس اطلاعاتی که از سوی گمرک ایران منتشر شده، صادرات کشور در سال ۱۴۰۲ بدون احتساب صادرات برق، نفت، خدمات فنی و مهندسی و تجارت‌ چمدانی ۴۹.۴میلیارد دلار بوده است که نسبت به سال قبل از آن ۸.۹درصد کاهش داشته است. همچنین مجموع صادرات کشور با احتساب نفت، برق، تجارت چمدانی ۸۶.۹میلیارد دلار بوده است. همچنین وزن صادرات (بدون نفت خام) به حدود ۱۳۶.۴میلیون تن رسیده که رشدی ۹.۸درصدی نسبت به سال ۱۴۰۱ داشته است.
در این میان مجموع واردات کشور (با احتساب واردات ۱.۹میلیارد دلاری شمش طلای استاندارد) در سال گذشته به ۶۶.۳میلیارد دلار رسیده است. وزن واردات هم با حدود ۳۹ میلیون تن، افزایش ۴.۴درصدی نسبت به سال ۱۴۰۱ داشته است.بر این اساس تراز تجاری سال ۱۴۰۲ با احتساب صادرات نفت خام، خدمات فنی و مهندسی و برق بیش از ۲۰.۶میلیارد دلار بوده اما تراز تجاری غیرنفتی (یعنی بدون احتساب نفت خام، خدمات فنی و مهندسی و برق) به حدود منفی ۱۶.۸میلیارد  دلار رسیده است. این در حالی است که کسری تراز تجاری غیرنفتی کشور در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به ترتیب۴.۵ و ۶.۴میلیارد دلار بوده است.
علاوه بر این، اطلاعات منتشر شده از سوی گمرک نشان می‌دهد که در سال گذشته متوسط ارزش هر تن کالاهای صادراتی ۳۶۲ دلار بوده که کاهش ۱۷ درصدی نسبت به‌ سال ۱۴۰۱ داشته است. در مقابل متوسط ارزش گمرکی هر تن کالای وارداتی ۱۶۹۷ دلار بوده که نسبت به رقم ۱۶۱۴ دلار در سال ۱۴۰۱ رشد ۵ درصدی داشته است. بر این اساس در سال گذشته ارزش کالاهای صادراتی کمتر و ارزش کالاهای وارداتی بیشتر شده است.بر این اساس در سال گذشته ارزش متوسط هر تن کالای وارداتی حدود ۴.۷برابر ارزش هر تن کالای صادراتی بوده که نشان‌دهنده ترکیب کالاهای صادراتی نیز است؛ چراکه عمده سبد صادراتی ایران را کالاهای با ارزش افزوده پایین و با سطح فناوری پایین‌تر تشکیل می‌دهد.
در همین رابطه مرداد سال قبل مؤسسه مطالعات وپژوهش‌های بازرگانی درگزارشی تحت عنوان «هوشمندسازی و توسعه فناوری، حلقه مفقوده بخش صنعت کشور» اطلاعاتی از سهم محصولات بافناوری متوسط و بالا در کالاهای تولیدی و سبد صادرات ایران ارائه کرد که نشان می‌داد سهم صادرات صنایع منبع محور ۶۶درصد، سهم صنایع با فناوری بالا کمتر از یک درصد و سهم صنایع با فناوری متوسط ۲۶درصد ازکل صادرات صنعتی وهمچنین صنایع منبع محور سهم غالب، معادل ۳۰ درصدی را از کل صادرات کشور دارند و این در‌حالی است که سهم صنایع با فناوری بالا از کل صادرات کشور نزدیک به صفر است.آن‌طور که در این پژوهش بررسی شده، یکی از عواملی که منجر به توسعه پایین‌تر صنایع با فناوری بالا در مقایسه با صنایع منبع محور در کشور شده، سهم کمتر از یک درصدی هزینه‌های تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی است. این در‌حالی است که در عمده کشورهای توسعه‌یافته نظیر ژاپن، آمریکا، آلمان و چین سهم هزینه‌های تحقیق و توسعه ازGDPدر بازه ۲تا۵ درصدی است.