مهمترین خواسته‌های متخصصان هوش مصنوعی از رئیس جمهور
محمدهادی زاهدی در گفتگو با خبرنگار مهر، در تشریح جزئیات جلسه فعالان و مسئولان حوزه هوش مصنوعی که اخیراً برگزار شد، اظهار کرد: قرار بود ۳ ماه بعد از ابلاغ سند ملی هوش مصنوعی، اساسنامه سازمان ملی هوش مصنوعی ارائه شود و این اساسنامه در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب برسد. این سند خردادماه ۱۴۰۳ ابلاغ شد و الان در اواسط مهرماه قرار داریم و هنوز اساسنامه آماده و ارائه نشده است. یکی از درخواست‌های ما از رئیس جمهور این بود که دستور دهند، فرایند تصویب اساسنامه سازمان هوش مصنوعی ایران تسریع شود و این سازمان هرچه زودتر کار خود را آغاز کنند چرا که در سند ملی هوش مصنوعی، تمام پیگیری امور دبیرخانه شورای ملی راهبری هوش مصنوعی به این سازمان واگذار شده است و اگر تشکیل سازمان به تعویق بیفتد، به نوعی هر آنچه در سند تبیین شده، اجرا و پیگیری آن دچار وقفه و تأخیر خواهد شد.
رئیس انجمن هوش مصنوعی درباره علت تعلل در تدوین اساسنامه سازمان گفت: قرار بود تدوین این اساسنامه توسط جمعی با محوریت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری انجام شود ولی با تغییر دولت و تغییر وزیر ارتباطات، رئیس سازمان اداری استخدامی و معاون علمی رئیس جمهور این وقفه ایجاد شد. بنا بر این بود که نظرات این افراد اخذ و در اساسنامه لحاظ شود و خب افراد جدید ممکن است ملاحظات جدیدی داشته باشند. درخواست شد که این موضوع سریع‌تر پیگیری شود و دوستان اگر نظراتی در خصوص اساسنامه پیشنهادی دارند، هرچه زودتر آن را نهایی کنند و برای تصویب به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال کنند.
حذف موازی کاری در حوزه هوش مصنوعی
زاهدی یکی دیگر از درخواست‌های صاحبنظران حوزه هوش مصنوعی از رئیس جمهور را حذف موازی کاری‌ها در حوزه هوش مصنوعی بیان کرد و گفت: در راستای لزوم راهبری واحد و یکپارچه در این زمینه درخواست شد، حتی الامکان موازی کاری‌ها حذف شود. در حال حاضر سازمان‌ها و نهادهای مختلفی در حوزه هوش مصنوعی طی ۲۴ سال گذشته اقداماتی را انجام دادند مثلاً وزارت ارتباطات در یک دوره‌ای مسئولیتی را برعهده گرفت و سندی را در این زمینه منتشر کرد. معاونت علمی ریاست جمهوری نیز کارهایی را انجام داده‌اند ولی اگر همه این فعالیت‌ها در یک راستا نباشد، برآیند فعالیت‌ها منجر به تحول در این حوزه نخواهد شد، لذا یکی از تأکیدات این بود با توجه به داشتن سند ملی، سازمان ملی هوش مصنوعی هرچه زودتر تشکیل و سایر فعالیت‌های موازی کاری حذف شود و این سازمان محور همه فعالیت‌ها و سیاستگذاری‌های شورای راهبری باشد.
وی بیان کرد: ۱۷-۱۸ سال گذشته حاکمیت به این نتیجه رسید که مجموعه‌ای به نام بنیاد نخبگان و یا معاونت علمی تشکیل شود و برای توجه به این ساختار، قرار شد معاونت علمی ذیل ریاست جمهوری تشکیل شود و توجه ویژه ای در حوزه تخصیص اعتبارات، منابع انسانی و به لحاظ قانونگذاری صورت گرفت و در نتیجه امروز شاهد هستیم که ثمرات تشکیل چنین نهادهایی برای کشور مفید بوده است. در همین راستا تاکید داشتیم که همین توجه به سازمان ملی هوش مصنوعی صورت گیرد.
تخصیص بودجه قابل توجه برای توسعه زیرساخت‌های پردازشی هوش مصنوعی
رئیس انجمن هوش مصنوعی یکی دیگر از موضوعات مطروحه در نشست با رئیس جمهور را بحث تأمین بودجه و سرمایه گذاری لازم برای توسعه زیرساخت‌های هوش مصنوعی عنوان کرد و افزود: بالاخره اگر می‌خواهیم در حوزه هوش مصنوعی تحول ساز باشیم، باید تخصیص اعتبارات برای ایجاد و توسعه زیرساخت‌های هوش مصنوعی مورد توجه قرار گیرد. در این جلسه آماری از سرمایه گذاری دولت‌ها و کشورهای مختلف ارائه شد و یکی از حاضران در جلسه اعلام کرد، در طول ۲ ماه گذشته طی رایزنی‌ها، یک عدد قابل توجهی را برای تخصیص به توسعه زیرساخت‌های پردازشی هوش مصنوعی و پردازنده‌های گرافیکی توافق کرده‌اند و پیگیری‌ها برای تأمین و تخصیص بودجه در دستور کار است.
وی تربیت نیروی متخصص و ماهر در حوزه هوش مصنوعی و توجه جدی حاکمیت به تربیت، حفظ و نگهداشت نیروی متخصص در حوزه فناوری‌های دیجیتال و هوش مصنوعی را از موضوعات دیگر در این جلسه بیان کرد و گفت: اگر قرار باشد دانشگاه‌های ما متخصصانی را تربیت کنند و یا برخی سازمان‌ها مثل سازمان فنی و حرفه‌ای افرادی را به عنوان نیروی کار ماهر تربیت کند، برای حفظ و نگهداشت نیروهای متخصص باید سیاست‌هایی را تدوین و پیاده سازی کنیم. به طور مثال باید زمینه به کارگیری این افراد را در دستگاه‌های دولتی، خصوصی و عمومی فراهم کنیم ولی این‌طور نباشد که حقوق یک نیروی متخصص در حوزه هوش مصنوعی را در یک دستگاه اجرایی، در چارچوب حقوق کارکنان دولت ببینیم چرا یقیناً با این حقوق، این افراد وارد بخش دولتی نخواهند شد. البته اگر هم وارد بخش خصوصی شوند، بخش خصوصی هم توان پرداخت حقوق‌های بالا را نخواهد داشت.
اعمال سیاست‌های تشویقی مالی برای نیروی نخبه
زاهدی اضافه کرد: فرض کنید یک فرد خبره در حوزه هوش مصنوعی ماهیانه حقوق ۲۰۰ میلیون تومانی طلب می‌کند که طبیعتاً دستگاه‌های دولتی توان پرداخت این حقوق را ندارند، بخش خصوصی هم به همین شکل است. به همین دلیل باید سیاست‌های تشویقی حتی الامکان در بخش خصوصی داشته باشیم. بنده در راستای حفظ و نگهداشت نیروی خبره مثالی عرض می‌کنم، در صورتی که بخش خصوصی از نیروی متخصص حوزه هوش مصنوعی بهره می‌گیرد، اگر این نیرو در وزارت علوم یا معاونت علمی شناسنامه‌ای دارد، با تأیید یکی از این دستگاه‌ها سازمان امور مالیاتی به میزان حقوقی که این شرکت خصوصی به این فرد پرداخت می‌کند، معافیت مالیاتی قائل شود.
به کارگیری مشاوران هوش مصنوعی در دستگاه‌های اجرایی
وی ضمن تاکید بر اینکه فرهنگ تحول فناوری در دستگاه‌ها و سازمان‌ها از طریق سرمایه انسانی اتفاق میفتد، تصریح کرد: در این جلسه پیشنهاد شد مشابه یک دوره‌ای که گفتند جوانان برای اینکه آماده پذیرش مسئولیت در کشور شوند، به عنوان مشاوران جوان دستگاه‌های اجرایی به کار گرفته شوند، «مشاوران هوش مصنوعی» نیز تعریف شوند. به طوری که دستگاه‌های اجرایی مکلف شوند، فرد متخصص در این حوزه را به عنوان مشاوران خود منصوب کنند. این فرد متخصص از یک سو می‌تواند در تبیین نقشه راه آن دستگاه در حوزه هوش مصنوعی کمک کند و هم می‌تواند فرهنگ فناوری را در آن دستگاه گسترش دهد.
راه اندازی آزمایشگاه مرجع هوش مصنوعی
رئیس انجمن هوش مصنوعی نبود زیرساخت‌های لازم برای تحقیقات و پژوهش‌های حوزه هوش منصوعی در دانشگاه‌ها را از دغدغه‌های یکی از صاحبنظران در این جلسه عنوان کرد و گفت: واقعیت این است که هنوز نتوانسته‌ایم، زیرساخت‌های لازم را در حوزه پردازشی هوش مصنوعی برای محققان فراهم کنیم؛ لذا پیشنهاد شد یک «آزمایشگاه مرجع ملی هوش مصنوعی» راه اندازی شود تا محققان، اساتید و دانشجویان تحصیلات تکمیلی برای انجام پژوهش‌های این حوزه به این آزمایشگاه مراجعه کنند. به منظور تمرکززدایی و دسترسی بهتر محققان به زیرساخت‌ها، این پیشنهاد مطرح شد که آزمایشگاه‌های تخصصی هوش مصنوعی را در یک سری از قطب‌های علمی کشور تعریف و راه اندازی کنیم. به طور مثال بسیاری از پایگاه‌های استنادی، دانشگاه‌ها را براساس هوش مصنوعی رتبه بندی کرده‌اند و می‌توان با محور قراردادن ۱۰ دانشگاه برتر در حوزه هوش مصنوعی و تخصیص یک اعتبار ملی، تعدادی آزمایشگاه‌های پایه را در این دانشگاه‌ها راه اندازی کرد.
زاهدی افزود: یکی دیگر از موضوعاتی که مطرح شد این بود که با فرض داشتن نیروی انسانی متخصص و زیرساخت‌های پردازشی و ذخیره سازی مناسب، موضوع حکمرانی داده نیز بسیار اهمیت دارد. هوش مصنوعی بدون داده گان مانند یک ماشین بدون بنزین و یا مثل کارخانه بدون مواد اولیه است. داده گان حوزه شبکه اجتماعی، کسب و کار، آموزش و پرورش، آموزش عالی، شهری، سلامت و … ابتدا باید استاندارد، کیفی و تجمیع شوند و در اختیار هوش مصنوعی و موتور یادگیری و استنتاج قرار بگیرد تا براساس خروجی مطلوب، بتوانیم تصمیمی بگیریم و یا محصولی را تولید کنیم. ۲ سال قبل قانون «مدیریت داده و اطلاعات ملی» تصویب شد و زیربنای خوبی را ایجاد کرد. در حوزه حکمرانی داده نیاز به یک سری سند داریم و در حال حاضر بحث تنظیم و تصویب سند ملی حکمرانی داده در دستور کار شورای عالی فضای مجازی کشور قرار دارد که در صورت تصویب، امیدوار خواهیم بود که زنجیره نیروی انسانی، داده و زیرساخت در حوزه هوش مصنوعی وجود دارد.
متناسب سازی هوش مصنوعی با فرهنگ و باورهای بومی
وی ادامه داد: اما دغدغه بزرگی که در جلسه توسط تعدادی از صاحبنظران مطرح شد، این بود که آیا به اثرات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی هوش مصنوعی توجه داریم یاخیر؟ قرار است از هوش مصنوعی کجا و به چه شکل استفاده کنیم؟ آیا این هوش مصنوعی کمک خواهد کرد برای مردم خدمات مطلوب‌تری را ارائه کنیم؟ آیا به سبک زندگی و کانون خانواده و مبانی فرهنگی و ارزش‌های دینی ما توجه دارد یا خیر؟ آیا به رونق کسب و کار و اقتصاد و تقویت بنیان‌های حاکمیتی (مثل تقویت اعتماد عمومی) کمک می‌کند؟ آقای رئیس جمهور یکی از موضوعاتی که بر آن تاکید داشتند، این بود که باید در مواجهه با پدیده هوش مصنوعی، آن را با فرهنگ، باور و سبک زندگی ایرانی خودمان متناسب سازی کنیم و دیگر اینکه در کنار توجه به بحث ارتقا علم، فناوری و سطح مهارت، هوش مصنوعی باید منجر به تقویت روحیه کار جمعی، میهن دوستی و تقویت روحیه تعاملی و مشارکتی و تعاون شود.
زاهدی گفت: آقای رئیس جمهور در پایان اعلام کردند، علاقه مند هستند این نشست تداوم داشته باشند و ترسیم کردند که برای نشست بعدی دقیقاً چه کارهایی انجام شود.
