رشد تجارت ایران با اعضای شانگهای

در ابتدا، این سازمان به‌عنوان یک نهاد امنیتی با تمرکز بر مبارزه با تروریسم، افراط‌گرایی و جدایی‌طلبی شکل گرفت، اما با گذشت زمان به حوزه‌های اقتصادی و فرهنگی نیز گسترش یافت. چین، روسیه، هند، پاکستان،قزاقستان، قرقیزستان،تاجیکستان،ازبکستان و ایران ۹عضو اصلی این سازمان بین‌المللی را تشکیل می‌دهند.سازمان همکاری‌های شانگهای علاوه‌بر تمرکز برارتقای ارتباطات در حوزه امنیتی،فرهنگی واجتماعی برحوزه اقتصادنیزمتمرکز است.به عقیده کارشناسان،عضویت ایران درSCO فرصتی برای تقویت روابط اقتصادی و امنیتی با کشورهای عضو است. باوجود تحریم‌های غرب علیه ایران، این عضویت می‌تواند به‌عنوان یک کانال برای گسترش تجارت و همکاری‌های منطقه‌ای عمل کند. باتوجه به این مسأله قصدداریم تا با اتکا به آمار شش‌ماهه گمرک جمهوری اسلامی ایران درسال۱۴۰۳ به‌روزترین وضعیت تجارت ایران باهشت عضو اصلی سازمان همکاری‌های شانگهای را مرور کنیم.
   
تراز تجاری ایران با اعضای شانگهای منفی است
تراز تجاری که از کسر میزان صادرات از واردات غیرنفتی کشور در بهار و تابستان ۱۴۰۳ محاسبه شده بین ایران و هشت عضو دیگر سازمان شانگهای منفی است. به معنای دیگر ایران در شش ماه اول سال ۱۴۰۳، ۱۰.۵میلیارد دلار واردات و ۱۰ میلیارد دلار نیز به این ۹ کشور صادرات داشته است. نگاه جزئی‌تر به تراز تجاری نشان می‌دهد که تراز ایران با کشورهای هند، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان و ازبکستان مثبت بوده اما تراز تجاری با کشورهای روسیه و چین منفی است. بیشترین تراز مثبت ایران با پاکستان و کمترین تراز تجاری ایران با چین به ثبت رسیده که به ترتیب ۶۸۵.۷میلیون دلار و ۱۲۹۱- میلیون دلار است. نگاهی به واردات ایران از هشت عضو اصلی کشورهای عضو شانگهای بیانگر آن است که ۸۱ درصد واردات از مقصد چین انجام می‌شود، روسیه، هند و پاکستان نیز به ترتیب با ۷.۶، ۷.۵ و ۳.۱درصد جایگاه‌های بعدی را در اختیار داشته و سهم واردات از ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان و قرقیزستان هم به یک درصد نمی‌رسد. میزان وزن محموله‌های وارداتی به ایران نیز ۴.۵میلیون تن برآورد می‌شود.درمقابل واردات ایران۱۰میلیارد دلارصادرات به کشورهای عضو شانگهای داشته که ازاین میزان ۷۱.۸ درصد صادرات به کشور چین انجام شده است، پاکستان، هند و روسیه نیز به ترتیب ۱۰.۱، ۸.۵، ۴.۹درصد صادرات از ایران داشته‌اند. میزان وزن محموله‌های صادرات از ایران نیز ۳۱میلیون تن برآورد می‌شود.
   
صادرات منابع در مقابل واردات فناوری
عجیب‌ترین مورد در ارتباط با تجارت ایران و کشورهای عضو سازمان شانگهای ارزش محصولات وارداتی و صادراتی است. جایی که هر تن محصول صادرات ایران به کشورهای عضو سازمان شانگهای فقط۳۲۲دلار ارزش دارد اما ارزش محصولات وارداتی از این کشورها ۲۳۰۶دلار بوده،به معنای دیگر ارزش محصولات وارداتی ایران درهر تن ۷ برابر ارزش محصولات صادراتی است. کارشناسان، علت این تفاوت درمیزان ارزش محصولات را صادرات کالاهایی با فناوری ابتدایی از ایران و واردات کالاهای با فناوری بالامی‌دانند.تداوم این مسأله دربلند‌مدت می‌تواندبه اقتصاد ایران آسیب واردکند.به طور کلی، سازمان همکاری‌های شانگهای یکی از بلوک‌های مهم درسطح جهانی است که هم ازنظر جمعیت وهم از نظر تولید اقتصادی و تجارت تأثیر قابل‌توجهی دارد.توسعه تجارت با این نهاد بین‌المللی می‌تواند آینده تضمین‌شده‌ای برای کشور فراهم کند، اما نسبت فعالیت‌های اقتصادی مشترک باید به‌فوریت در قالب یک برنامه صنعتی مشخص شود تا ایران صرفا تأمین‌کننده کالاهای اولیه این سازمان نباشد.