ارزآوری طلای سرخ رنگ باخت

تعدد قوانین، صیانت‌نکردن از سرمایه کشاورزی کشور و بی‌توجهی به تجارت محصولات کشاورزی باعث شده برخی کالاها به جای صادرات قاچاق شوند. این موضوع از دو جنبه برای کشور زیان دارد؛ اول این‌که درآمدی نصیب دولت نمی‌شود و موضوع دیگر این‌که قاچاق آمارهای تولید و صادرات را بر هم می‌زند.

نقش  قاچاق در  کاهش  ارزآوری زعفران
زعفران یا همان طلای سرخ، گیاهی دارویی است که تولید آن در این مرزوبوم به حدود ۳۰۰۰ سال قبل برمی‌گردد، به‌طوری که هم‌اکنون کشورمان ۹۰ درصد ازاین محصول را تولید می‌کند،ولی سهمش در بازار جهانی آن به‌شدت پایین است. کارشناسان و فعالان بخش کشاورزی معتقدند که میزان تولید زعفران در سراسر کشور افزایشی بوده، لکن این امر کمکی به بهبود تراز تجاری محصولات کشاورزی نکرده و شاهد آن هستیم که میزان صادرات طلای سرخ کاهشی بوده است.به‌طوری که بی‌شک می‌توان این افزایش تولید و کاهش شدید صادرات را می‌توان به قاچاق گسترده زعفران از مرزهای شرقی پیوند داد؛ امری که طی سالیان اخیر با رشد بیشتری مواجه بوده و مسئولان امر نیز نتوانسته‌اند راهکاری برای جلوگیری از این امر بیندیشند.این در حالی است که کارشناسان معتقدند باید یک نگاه ملی به تولید، فرآوری، بسته‌بندی، بازاریابی و فروش این کالای ارزشمند داشته باشیم و در این راه دولت نیز باید نقش تسهیلگری، مشوق و همراه را با بخش خصوصی و کشاورزان داشته باشد. در واقع می‌توان گفت با توسعه صنایع تبدیلی و پرهیز از خام‌فروشی، سهم ایران در بازار جهانی زعفران با افزایش محسوسی نسبت به وضعیت فعلی روبه‌رو خواهد شد. 
     
پیش‌بینی تولید ۴۰۰ تن زعفران 
در خصوص آخرین وضعیت تولید زعفران در کشور، حسین زینلی، مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی گفت: ظرفیت تولید زعفران در سال جاری حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ تن است.وی افزود: در سال جاری ۱۲۷ هزار هکتار از اراضی به کشت زعفران اختصاص یافته است. در حال حاضر ۲۳ استان کشور، پیاز زعفران کشت می‌کنند و بیش از ۹۳ درصد تولید این محصول نیز در خراسان بزرگ انجام می‌شود. 
از طرف دیگر اما علی حسینی، عضو شورای ملی زعفران در این‌باره گفت: برای دستیابی به ارزش‌افزوده واقعی زعفران باید تمرکز به جای خام‌فروشی بر توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی زعفران باشد، به‌طوری که از ۱۳۰ هزار هکتار سطح زیر کشت فعلی امکان تولید ۱۲۰۰ تن زعفران وجود دارد، چون تولید فعلی زعفران یک‌چهارم پتانسیل فعلی است. 
با این حال این میزان تولید نیز عمدتا قاچاق می‌شود، به‌طوری که غلامرضا میری با بیان این‌که به‌دلیل تحریم‌ها و برخی مسائل داخلی صادرات مدیریت نمی‌شود، گفت: ما به‌دلیل تحریم‌ها نمی‌توانیم زعفران را از به آمریکا و عربستان سعودی صادر کنیم، در نتیجه زعفران ما از افغانستان، امارات و اسپانیا به کل دنیا صادر می‌شود. 
نایب‌رئیس شورای ملی زعفران اظهار کرد: وقتی نتوانیم به‌درستی صادر کنیم، قاچاقچیان بازار را تأمین می‌کنند. بر اساس برآوردهایی که داشتیم، هر ماه ۱۰ تن زعفران به‌صورت قاچاق از کشور خارج می‌شود. وی با بیان این‌که سال ۱۳۹۹، ۳۲۵ تن صادرات زعفران به ۴۷ کشور دنیا داشتیم، گفت: در حال حاضر به ۶۷ کشور دنیا زعفران صادر می‌کنیم و طبیعتا باید بیش از ۴۰۰ تن زعفران صادر شود، اما براساس آمارها فقط ۲۰۰ تن زعفران صادر می‌کنیم. تقاضای جهانی نیز کاهش نیافته است؛ این یعنی بخشی از نیاز بازارهای جهانی توسط قاچاقچیان تأمین می‌شود. 
     
کاهش شدید صادرات به‌دلیل قاچاق
با این حال به نظر می‌رسد افزایش تولید زعفران کشورمان نتوانسته به بهبود ارزآوری و صادرات طلای سرخ منجر شود و سال‌به‌سال شاهد کاهش صادرات این محصول هستیم، به‌طوری که آمارهای گمرک حاکی از آن است که در نیمه نخست سال جاری ۵۷ تن و ۲۰۰ کیلوگرم طلای سرخ به ارزش ۴۹ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار به ۵۰ کشور دنیا صادر شده، این در حالی است که در همین بازه زمانی در سال گذشته شاهد آن بودیم که ۹۷ تن و ۵۰۰ کیلوگرم از این گیاه دارویی به ارزش ۱۰۳ میلیون و ۷۰۰ هزار دلار صادر شده بود.به همین دلیل می‌توان گفت صادرات طلای سرخ در یک سال اخیر به لحاظ وزنی کاهشی ۷۰درصدی و به لحاظ ارزشی نیز کاهشی ۱۱۰درصدی را به خود دیده است. 
     
قاچاق طلای سرخ؛ بلای جان تجارت رسمی
روح‌ا…لطیفی، سخنگوی کمیسیون روابط بین‌الملل و توسعه تجارتخانه صنعت، معدن و تجارت ایران در خصوص چرایی قاچاق اظهار کرد: قاچاق با قانون‌گریزی زمانی اتفاق می‌افتد که این اقدام قبیح برای عامل آن صرفه داشته باشد و مجازات آن بازدارنده نبوده یا از طریق قانونی موانع بیشتری داشته باشد. هم‌اکنون بیشتر این محصول به افغانستان منتقل شده و سپس به سایر کشور‌ها از جمله هند با برند افغان صادر می‌شود.لطیفی در خصوص چرایی قاچاق زعفران به افغانستان نیز افزود: نخست این‌که استان‌های تولیدکننده اصلی این محصول همجوار با افغانستان بوده‌اند و خروج زعفران از کشور از طریق شهروندان ایرانی و افغانستانی که گاهی اوقات نسبت قومی و فامیلی دارند، راحت‌تر انجام می‌شود. موضوع دوم به مسأله رفع تعهد ارزی برمی‌گردد. تمایل به عدم بازگشت ارز، سبب شده بخشی از فعالان این حوزه به سمت صادرات غیررسمی کشیده شوند. موضوع سوم به همجواری افغانستان با کشور هند برمی‌گردد که مصرف‌کننده ۵۰ تا ۶۰ تن زعفران در سال است. همکاری این دو کشور در بحث تعرفه گمرکی سبب شده زعفران ایرانی اگر از کانال افغانستان به هند صادر شود، برای این کشور با تعرفه صفر درصدی همراه باشد، در حالی که این عدد برای تجار با مبداء ایران به کشور هند ۳۸درصد است. 
وی تأکید کرد: هم تجار با نگاه ملی به این موضوع توجه کنند و هم مسئولان حوزه دیپلماسی اقتصادی با رایزنی با مسئولان هند زمینه تعاملات بهتر بین دو کشور ایجاد کنند تا مانع تجارت غیررسمی طلای سرخ شوند که یکی از ارزآورترین محصولات کشاورزی است.این مسئول یادآور شد: تسهیل تجارت و رفع چالش‌های تعهد ارزی می‌تواند به کاهش تجارت غیررسمی زعفران کمک کند. با وجود حفظ سطح زیر کشت زعفران و تداوم افزایش تولید شاهد کاهش صادرات زعفران بودیم که می‌توان گفت میزان قاچاق این محصول، به اندازه همان مقدار کاهشی است که خود را در آمار صادرات رسمی زعفران از گمرکات کشور به بازار جهانی نشان می‌دهد.