اهمیت و ابعاد راهبردی توافقنامه جامع همکاری ایران و روسیه

مهدی خورسند، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با ایکنا، درباره اهمیت سفر امروز رئیس‌جمهور به مسکو و امضای توافقنامه جامع میان ایران و روسیه گفت: آقای سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، آبان‌ماه امسال اعلام کرد جنبه‌های امنیتی و نظامی متعارف میان ایران و روسیه نقش پررنگی در سند همکاری میان دو کشور دارد. در توافقنامه 20 ساله میان تهران و مسکو، چارچوب اجرایی و رویه‌های همکاری‌ شرح داده شده و باید گفت رنگ و بوی مسائل نظامی و امنیتی متعارف در آن پررنگ‌تر است.

وی افزود: دو کشور ایران و روسیه به این جمع‌بندی رسیده‌اند که می‌توانند نقش مکملی برای هم در حوزه‌های امنیتی و تسلیحاتی داشته باشند و  فقط کافی است به تجربه همکاری مشترک این دو در نابودی داعش توجه شود. از تجربیات گذشته می‌توان چنین برداشت کرد که ایران و روسیه در حوزه‌های نظامی و امنیتی راحت‌تر با یکدیگر همکاری می‌کنند البته بدین معنا نیست که حوزه‌های اقتصادی مغفول مانده مثلاً هر دو کشور در نهادهای اقتصادی مشترک مانند سازمان همکاری شانگهای، بریکس و اتحادیه اقتصادی اوراسیا عضو هستند یا همکاری در زمینه کریدور شمال به جنوب که هدف‌گذاری ترانزیتی مشترک ما و روسیه را در تعاملات و مناسبات اقتصادی نشان می‌دهد. حتی در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی این تعاملات در جریان است. 

فهم درست ایران و روسیه از چارچوب روابط با یکدیگر 

این کارشناس مسائل بین‌الملل بیان کرد: به نظر می‌رسد ایران و روسیه به فهم درستی از چارچوب روابط با یکدیگر رسیده‌اند اما فهم مشترک در روابط نظامی و امنیتی نباید اجازه دهد که صراحتاً اعلام کنیم ایران و روسیه دارای روابط راهبردی هستند؛ چون تا رسیدن به یک روابط راهبردی با روس‌ها فاصله بسیاری وجود دارد، چرا؟ چون این دو بازیگر در عمق استراتژیک یکدیگر دارای تعارض منافع هستند. 

خورسند در همین رابطه افزود: لزوماً منافع جمهوری اسلامی و روسیه در غرب آسیا یکی نیست، پس نمی‌توان گفت دو کشور از منافع راهبردی مشترک بهره می‌برند. کشور ما تسلیحات متعارف راهبردی بسیار زیادی را از روسیه خریداری کرده و ظاهراً برخی منابع می‌گویند بخشی از اینها تحویل ایران داده نشده‌اند مثلاً جنگنده‌های سوخو 35 هنوز برای مردم دارای ابهام هستند؛ در صورتی که این جنگنده‌ها می‌توانستند معادلات امنیتی و نظامی را در منطقه دستخوش تغییر کنند ولی متأسفانه به ما تحویل داده نشدند.

وی بیان کرد: البته باید گفت شراکت، همکاری و روابط بسیار حسنه‌‌ای را با روس‌ها تجربه می‌کنیم و شاید امضای این توافقنامه بتواند معنای بیشتر و دوچندانی به روابط دو کشور ببخشد. 

اهمیت یک شریکِ قویِ شرقی برای دولت چهاردهم

کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به دستاوردهای احتمالی سفر رئیس‌جمهور کشورمان به مسکو گفت: دولت چهاردهم در شرایطی قرار دارد که به صراحت آمادگی‌اش را برای مذاکره با غرب اعلام کرده و داشتن شریکِ قویِ شرقی می‌تواند دست تیم مذاکره‌کننده دولت را باز بگذارد البته به شرط اینکه از کارت بازی روس‌ها به خوبی استفاده شود. ازآنجا که در استفاده از کارت بازی چینی‌ها در برجام موفق ظاهر نشدیم و دستاورد ما تقریباً هیچ بود، امیدواریم حداقل این بار دولت از ابزارهای همکاری‌های بلندمدت با قدرت‌های شرقی بهره لازم را ببرد.

خورسند بیان کرد: سند همکاری که قرار است امروز با روسیه به امضا برسد باید جنبه عملیاتی به خود بگیرد تا از لحاظ استراتژیک برای جمهوری اسلامی ایران آورده‌های سیاسی به همراه داشته باشد. روس‌ها منافعی در نظام بین‌الملل دارند ولی این منافع صرفاً با منافع ما یکسان نیست و تصور اینکه روسیه حتماً باید منافع ایران را تأمین کند بسیار اشتباه است و خودمان هستیم که باید در نظام بین‌الملل براساس خودباوری و با استفاده از ابزارهای در اختیار به ایفای نقش بپردازیم.

وی ادامه داد: نکته مهم دیگر آن است که اخیراً شهر موشکی جدید و عظیمی رونمایی شده؛ این رونمایی قطعاً پشتوانه‌ای برای دولت چهاردهم در مذاکره با غرب است. پیشبرد مذاکره نیازمند ابزارهای قوی است و دولت چهاردهم باید بداند این ابزارها را در اختیار دارد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل اضافه کرد: از سوی دیگر در حوزه خارجی باید همزمان با برخورداری از روابط خوب با شرقی‌ها، این پیام هم به غربی‌ها مخابره شود که جمهوری اسلامی ایران برای اولین بار به صورت عملیاتی به سمت راهبرد موازنه میان نگاه به غرب و نگاه به شرق رفته است. تنها حالتی که بیشترین منافع را برای کشور به همراه دارد، برقراری توازن میان نگاه به غرب و شرق است.

ضرورت نگاه واقعگرایانه به توافقنامه همکاری با روسیه

خورسند با اشاره به اهمیت امضای این توافقنامه برای روسیه گفت: از آنجا که روس‌ها در تقابل مستقیم با غرب و ناتو قرار دارند، امضای این سند همکاری می‌تواند دستاوردهای بسیار زیادی برای آنها به همراه داشته باشد اما نباید از این توافقنامه انتظار معجزه داشت، یعنی به هیچ‌وجه به صلاح نیست اقتصاد کشور را به روسیه گره زد؛ به عبارت بهتر نباید اتفاقی که در برجام با گره زدن اقتصاد ایران به غرب رخ داد دوباره تکرار شود. سند مذکور صرفاً یک نوع سند همکاری به حساب می‌آید که از طریق آن قرار است بخشی از اقتصاد ایران با منافعی در حوزه شرق درگیر شود. فرصت بسیار خوبی فراهم شده و امیدواریم که دولت چهاردهم برای نظام جمهوری اسلامی دستاوردهای حداکثری را به ارمغان بیاورد.

وی با بیان اینکه در خصوص رابطه با روسیه به یک فصل مشترک همکاری دست پیدا کرده‌ایم، افزود: این فصل مشترک بیشتر مربوط به حوزه‌های دفاعی و امنیتی است؛ باید پذیرفت نمی‌توان از روسیه انتظار همکاری‌های اقتصادی داشت یا از نظر سیاسی برروی آنها حساب باز کرد چون با آنها در عمق استراتژیک‌مان تعارض منافع داریم؛ به عبارت بهتر منافعی که طبق عمق استراتژیک برای ما خوب است لزوماً برای روس‌ها خوب نیست یا عکس آن و لذا ضرورت دارد به این مسئله توجه شود.

این کارشناس مسائل بین‌الملل، وزن همکاری‌های دفاعی و امنیتی با روس‌ها را بیش از حوزه‌های اقتصادی و سیاسی دانست و گفت: به عنوان مثال براساس تعارض منافع اقتصادی و سیاسی که میان ما و روسیه وجود دارد، قطعاً روسیه در تقابل ایران و رژیم صهیونیستی از ایران حمایت نخواهد کرد. رژیم صهیونیستی با روس‌ها در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی شراکت راهبردی دارد چون نظام بین‌الملل عرصه بده ـ بستان است.

همکاری هدفمند ایران با دو قدرت مهم شرقی

خورسند با بیان اینکه باید حد انتظارات خود را از کشورها مشخص کنیم، تصریح کرد: همانطور که می‌توان با روسیه در حوزه‌های دفاعی و امنیتی کار کرد با چینی‌ها هم می‌توان در حوزه اقتصادی رابطه داشت ولی از هیچ‌یک از اینها نباید انتظارات سیاسی داشته باشیم چون چنین انتظاری، اشتباه محض محسوب می‌شود. همکاری با این دو کشور باید هدفمند باشد چون نمی‌توان تعارض منافع را از بین برد مثلاً نباید از روسیه انتظار داشت که رژیم صهیونیستی را کنار بگذارد. از سال 2014 به بعد که روسیه با تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا مواجه شد، رژیم صهیونیستی راه تنفس مالی و اقتصادی این کشور بود. 

وی بیان کرد: نوع شناخت ما از روسیه اشتباه است و متأسفانه با عینک روس به مسائل روسیه نگاه نمی‌کنیم بلکه با عینک ایران به مسائل این کشور نگاه می‌شود و سپس توقع به وجود می‌آید؛ در صورتی که باید همکاری‌های درست و مشترک میان ایران و روسیه رقم بخورد و امروز تا حدودی به این مرحله دست پیدا کرده‌ایم و باید همکاری‌های نظامی و امنیتی را در این چارچوب دید.

کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: همانطور که اشاره شد با چینی‌ها می‌توان در حوزه‌های اقتصادی کار کرد ولی با روس‌ها خیر، چرا؟ چون تعارض منافع وجود دارد. ما هم نفت و گاز داریم روسیه هم دارد، ما هم برای فروش نفت و گاز تخفیف قائل می‌شویم روس‌ها هم قائل می‌شوند و به طور کلی میان ایران و روسیه در این عرصه رقابت وجود دارد ولی چینی‌ها این‌طور نیستند و از خریداران نفت ایران به حساب می‌آیند و عاشق سرمایه‌گذاری هستند ولی روسیه نیست. چین مشتاق تکمیل کریدورها و پروژه‌های داخل ایران است ولی روسیه خیلی به این موضوع علاقه نشان نمی‌دهد.

خورسند در پایان تأکید کرد: پس با روسیه می‎توان همکاری‌های امنیتی داشت و با چینی‌ها هم همکاری‌های اقتصادی اما در حوزه‌های سیاسی نباید روی این دو خیلی حساب کرد و در نهایت اینکه برای تحقق ایران قوی باید فهم درست از نظام بین‌الملل و همکاری‌ها در سیاست خارجی داشت.

گفت‌وگو از سعید امینی

انتهای پیام