سهم رمزارزها از تاثیر بر نرخ ارز در ایران کمتر از ۰.۱ درصد است/ بانک مرکزی حق مسدودسازی حساب صرافی‌ها را داشته است؟

تعریف رمزارز در ایران از ابتدا دارای چالش بود. بانک مرکزی مدت‌ها از عهده گرفتن این مسئولیت سر باز می‌زد و درگیری بین نظام‌های تنظیم‌گری مثل وزارت اقتصاد، مجلس و بانک مرکزی سال‌های سال ادامه داشت. با وجود کش‌وقوس فراوان، مجلس تنظیم‌گری حوزه رمز‌ارز را به بانک مرکزی سپرد تا این نهاد به عنوان تنظیم‌گر بخشی از سوی نهاد بالادستی شناخته شود.

با گذشت زمان، کسب‌وکارهای حوزه مذکور از تنظیم‌گری بانک مرکزی رضایت ندارند و دقیقاً سیاست آن‌ را گاه ضد توسعه و مخرب توصیف کرده‌‌اند. گرچه بخش خصوصی همواره آمادگی خود را برای تعامل با این نهاد اعلام کرده، اما نتیجه مشخصی از برآیند بخش خصوصی و بانک مرکزی حاصل نیامده است.

در جلسه‌ای که به میزبانی اتاق بازرگانی ایران در همان روزهای ابتدایی مسدودسازی درگاه پرداختی 7800 صرافی رمزارز از سوی بانک مرکزی برگزار شد، نمایندگان انجمن‌ها و تشکل‌های صنفی به همراه مدیران ارشد کسب‌وکارهای حوزه رمزارزی، حضور داشتند و به مسائل مختلفی پرداختند. شما می‌توانید برای مطالعه بیشتر در این زمینه به گزارش اختصاصی تجارت‌نیوز با عنوان «اعتماد کاربران در حال از دست رفتن است/ با تقویت بازارهای غیررسمی، سونامی پرونده‌های قضایی در راه است» سر بزنید.

همان زمان پویا آسترکی در گفت‌وگویی اختصاصی با تجارت‌نیوز به این موضوع اشاره کرد که سند منتشرشده از سوی بانک مرکزی دارای اشکالات فنی و علمی‌ است. البته کارشناسان زیادی به ایرادات فنی و اشکالات علمی موجود در سند بانک مرکزی پرداخته‌اند. با این حال مشروح گفت‌وگوی مذکور را می‌توانید با عنوان «بانک مرکزی می‌خواهد به اکوسیستم فین‌تک یادآوری کند که در این حوزه تنظیم‌گری می‌‌کند/ اقدام بانک مرکزی منشا حقوقی ندارد!» مطالعه کنید.

حوزه رمزارز از همان ابتدا که به رسمیت شناخته نمی‌شد، با خودتنظیم‌گری توانست اعتماد کاربران را کسب کند و نهادهای تنظیم‌گری را مجبور به تنظیم و تدوین قانون در این حوزه کردند. در این مدت اما تشکل‌های صنفی مانند انجمن بلاکچین و انجمن فین‌تک مشغول خودتنظیم‌گری بودند. امروز حتی انجمن فین‌تک در واکنش به تصمیم اخیر بانک مرکزی مبنی بر قطع همکاری شرکت‌های پرداخت‌یاری با صرافی‌ها و نامه محرمانه شاپرک به پرداخت‌یاری‌ها، بیانیه‌ای صادر کرد که تجارت‌نیوز در گزارشی مجزا به آن پرداخته است و شما می‌توانید این گزارش را با عنوان «حریم خصوصی کاربران خط قرمز پلتفرم‌های رمزارز ایران است/ به هیچ عنوان داده‌های کاربران را در اختیار شاپرک قرار نمی‌دهیم!» مطالعه کنید. 

انجمن بلاکچین در بیانیه‌های سابق با استناد به تحلیل‌ها، قائل به نظرات و نتایج کارشناسانه‌ای بوده است. به همین ترتیب بیانیه جدید انجمن بلاکچین همین شیوه را در کار خود اعمال کرده است. تجارت‌نیوز در گزارشی که مشروح آن در ادامه آمده است، با بررسی اجمالی از این بیانیه، زمینه را برای بررسی‌های بیشتر خود فراهم می‌کند. در نتیجه این گزارش در کنار مجموعه گزارش‌هایی قرار می‌‌گیرد که بحث تنظیم‌گری حوزه ارزدیجیتال را هدف قرار می‌دهد. شما می‌توانید تمام این عناوین را از طریق صفحه «صرافی ارز دیجیتال» مطالعه کنید.

ترامپ به بیت کوین سلام می‌کند، ما راه را بر صرافی‌ها می‌بندیم!

مدت‌ها از اولین روزی که یک فرد برای خرید پیتزا از بیت کوین استفاده کرد می‌گذرد. بیت کوین دیروز به ترامپ خوشامد گفت و سقف جدیدی ثبت کرد. ۱۰۹ هزار دلار بالاترین رقمی بود که تاریخ معاملاتی این ارز دیجیتال شناخته شده، معامله و ثبت شده بود. دوره دوم ترامپ تاثیر بسیاری بر بازار ارزهای دیجیتال خواهد گذاشت. این موضوع دیگری است. مساله اینجا تنظیم‌گری این حوزه است. به عبارت دیگر دولت با بسترسازی و فراهم کردن امکانات، شرایط رشد و توسعه را برای فعالان و کنشگران بخش خصوصی آماده می‌کند. 

در بیانیه قبلی انجمن بلاکچین به همین موضوع پرداخته شده بود. یعنی الگوها و ساختارهای تنظیم‌گری در کشورهای دیگر مورد بحث قرار گرفته بود. شما می‌توانید شرح کامل گزارش اختصاصی تجارت‌نیوز با عنوان «چگونه دیگر کشورها داده‌های رمزارزی را مدیریت می‌کنند؟/ دلیل مخالفت با انتقال داده‌ها به سازمان‌های واسطه چیست؟» را مطالعه کنید. این بیانیه در واکنش به همان تصمیم بحث‌برانگیز است که اطلاعیه محرنامه شاپرک به پرداخت‌یاری‌ها را دربر دارد. به‌ طور خلاصه مساله از این قرار است که شاپرک با لحنی تهدیدآمیز، پرداخت‌یارها را از همکاری با صرافی‌ها منع کرد و از این پس صرافی‌ها باید با PSPها همکاری کنند.

کارشناسان رمزارزها بر این باورند که فناوری بلاکچین و غیرمتمرکز بودن این ابزارها می‌تواند سیستم‌های مالی سنتی را تحت تأثیر قرار دهد. استفاده گسترده از رمزارزها می‌تواند به ثبات اقتصادی در کشورهایی با مشکلات ارزی کمک کند. کشور ما از نظر سیاسی و اقتصادی تحت تحریم است و این ابزارها می‌تواند راه‌های خوبی برای بالا بردن توان اقتصادی کشور باشد.  

بیانیه و گزارش فنی انجمن بلاکچین اشاره می‌‌کند که با وجود افزایش روزافزون استفاده از رمزارزها، سهم آنها در اقتصاد جهانی همچنان اندک است. برای مثال، در سال، 2024 کل حجم معاملات رمزارزها تنها 0.4 درصد از معاملات ارزی جهانی را شامل می‌شد. این بازار ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد که آن را از بازارهای مالی سنتی متمایز می‌کند و آنها را می‌توان مشتمل بر غیرمتمرکز بودن، شفافیت و امنیت و همین‌طور سهولت در انتقال بین‌المللی دانست. 

نسخه‌ چینی، محدودیتی که منجر به مهاجرت سرمایه شده است!

در بیانیه انجمن بلاکچین، به سیاست‌گذاری در مابقی کشورهای جهان اشاره می‌شود. به عنوان مثال در کشورهایی مانند چین و هند، محدودیت‌هایی که برای معامله رمزارزها اعمال شده، منجر به کاهش فعالیت‌های داخلی و مهاجرت سرمایه‌گذاران به بازارهای خارجی شده است. بررسی سیاست‌هایی که تاکنون در دیگر نقاط جهان اعمال شده کمک می‌کند در ایران اشتباهات تکراری اتفاق نیفتد.

چین رویکرد سخت‌گیرانه‌ای نسبت به رمزارزها اتخاذ کرده و استفاده از آنها را ممنوع کرده است. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد این ممنوعیت تاثیر مستقیمی بر نرخ ارز نداشته است. بانک مرکزی در تاریخ ۶ دی بدون اعلام رسمی درگاه واریز ریالی را مسدود کرد. فشار رسانه‌های حامی این تصمیم، آن را به کنترل نرخ ارز نسبت دادند. این در حالی بود که کارشناسان ادعا می‌کردند این دو مساله از یکدیگر کاملاً مجزا هستند و نباید به یکدیگر ربط‌شان داد. این موضوع حتی در نامه نایب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، مهدی طغیانی، نیز قابل مشاهده است. 

حجم کل معاملات رمزارزها در سال ۲۰۲۴، ۱۰۸ تریلیون دلار بوده است

گزارش‌ها نشان می‌دهد بازار رمزارزها با وجود رشد سریع، همچنان سهم ناچیزی از معاملات ارزی جهانی دارد. به عنوان مثال، در سال 2020 حجم معاملات جهانی رمزارزها 50 تریلیون دلار بود و این میزان در سال 2024 به 108 تریلیون دلار افزایش یافت. این نشان‌دهنده رشد 116 درصدی در طول چهار سال است. اما با وجود این رشد سریع، سهم معاملات رمزارزها از کل معاملات ارزی جهانی در همین بازه زمانی تنها از 0.2 به 0.4 درصد افزایش یافته است.

این رشد عمدتاً ناشی از افزایش پذیرش رمزارزها در کشورهای مختلف، توسعه زیرساخت‌های بلاکچین و گسترش صرافی‌های دیجیتال بوده است. برای درک بهتر این تغییرات، نمودار زیر روند رشد معاملات رمزارزها را در سال‌های اخیر نشان می‌دهد:

۳۰۰ میلیون دلار حجم کل معاملات ارزی ایران/ میزان معاملات رمزارزی در ایران از میانگین جهانی هم کمتر است!

بررسی‌های انجمن بلاکچین در مورد حجم معاملات رمزارزی در ایران نشان می‌دهد که این میزان از میانگین جهانی حتی کمتر است. جدولی که در همین گزارش آمده این اطلاعات را به شکل بهتری نشان می‌دهد:

در ادامه گزارش به تاثیر معاملات رمزارزی در نرخ ارز پرداخته می‌شود. نتایجی که بد نیست از سوی تصمیم‌گیرندگان حداقل یک‌ بار مرور شود. بسته شدن حساب واریز ریالی صرافی‌ها جدا از آسیب مالی به ایشان، اعتبار آنها را نزد کاربران ایرانی خدشه‌دار کرد. این تصمیم باعث تقویت بازار غیررسمی در کشور شد. 

سهم رمزارزها از تاثیر بر نرخ ارز در ایران کمتر از 0.1 درصد است/ بانک مرکزی حق مسدودسازی حساب صرافی‌ها را داشته است؟

همان‌طور که ذکر شد، یکی از دلایل مسدودسازی درگاه واریز ریالی، کنترل نوسانات نرخ ارز بود. البته ادعای بانک مرکزی به گفته کارشناسان مبداء علمی نداشت و غیرفنی به حساب می‌آمد. دلایل دیگری هم در این فعل و انفعالات در میان بود که مستنداتی از سمت بانک مرکزی ارائه نشده است. بانک مرکزی صرافی‌ها را به پولشویی متهم کرده است. هرچند تصمیم‌گیری بانک مرکزی بدون شفاف‌سازی لازم اتخاذ شده، این نهاد به طور غیرمستقیم و شفاهی ظاهراً به طرف صرافی‌ها چنین مواردی را اعلام کرده است.

نرخ ارز در اقتصادهای مختلف تحت تاثیر عوامل کلان اقتصادی از جمله تراز تجاری، نرخ بهره، تورم، سیاست‌های پولی و مالی و تحولات ژئوپولیتیکی قرار دارد. در ایران، علاوه بر این عوامل، تحریم‌های اقتصادی و محدودیت در دسترسی به سیستم مالی جهانی، نقش پررنگی در نوسانات نرخ ارز دارند. 

درک این عوامل و تعامل آنها با یکدیگر می‌تواند به کشورها کمک کند استراتژی‌های بهتری برای مدیریت نرخ ارز و کاهش آسیب‌پذیری اقتصادی اتخاذ کنند. در سال اخیر موضوعی مطرح می‌شود که سیاست‌های تنظیم‌گری و قانون‌گذاری صرافی‌های رمزارز در ایران را تحت‌ تاثیر خود قرار داده است و آن موضوع تاثیر رمزارزها به‌خصوص تتر بر نرخ ارز است. بر این اساس اقدامات و محدودیت‌های سنگینی هم اعمال شده است. اما سوال این است که بر اساس چه تحلیل و بررسی و آماری این اقدامات انجام می‌شود؟ 

سوالی که نویسندگان بیانیه انجمن بلاکچین طرح کرده‌اند نهاد تنظیم‌گر بخشی را خطاب قرار می‌دهد که با تصمیم‌گیری‌های خود، نارضایتی‌های بسیاری در بین فعالان بخش خصوصی پیش آورده است. جدول زیر میزان تاثیر معاملات رمزارزی بر نرخ ارز در کشورهای جهان را نشان می‌دهد.

چنان‌که مشاهده می‌کنید، تاثیر معاملات رمزارزها با وجود محدودیت‌ها بسیار ناچیز است. 

آیا رویکرد بانک مرکزی موجب تضعیف بازار رسمی کشور نمی‌شود؟ 

در سال‌های اخیر، تاثیر رمزارزها بر نرخ ارزهای ملی به موضوعی پرچالش تبدیل شده است. با وجود تلاش‌های زیاد برای کشف اثر مستقیم این پدیده در سیستم مالی کشورهای مختلف هنوز هیچ تحقیقی نتوانسته به نتیجه‌ای قطعی و روشن در این زمینه برسد. بیشتر پژوهش‌ها به بررسی ارتباطات غیرمستقیم و وابسته به متغیرهای بزرگ اقتصادی پرداخته‌اند که نشان‌دهنده پیچیدگی‌های بیشتر در این حوزه است. این موضوع گواهی است بر اینکه نمی‌توان به‌سادگی تمامی تنظیمات در بازار رمزارز را به نظام بانکی و مالی کشورها ربط داد. همچنین بررسی‌های آماری موجود نشان می‌دهند چنین رویکردی نه‌تنها منطقی نیست بلکه می‌تواند نتایج منفی و غیرمنتظره‌ای به دنبال داشته باشد.

اگرچه ممکن است به نظر برسد تنظیم‌گران جهانی با هدف تسهیل ورود به بازار رمزارز تلاش‌هایی کرده‌اند، اما باید پرسید آیا این اقدامات واقعاً به نفع سرمایه‌گذاران و مردم بوده است؟ بررسی نحوه‌ برخورد با این بازار و ایجاد مکانیسم‌هایی برای سرمایه‌گذاری امن، گاهی ممکن است منجر به نارضایتی و بی‌اعتمادی عمومی شود. چراکه تلاش‌های ناگهانی و بدون آگاهی کامل می‌توانند به کاهش حجم سرمایه‌گذاری و فرار سرمایه‌ها از بازارهای قانونی و رسمی منتهی شوند.

باید به این موضوع پرداخته شود و بررسی کنیم که چرا چنین رویکردی ممکن است نهایتاً به نتایج معکوس و تضعیف اعتماد عمومی منجر شود. در نهایت این پرسش به‌ وجود می‌آید که آیا تنظیم‌گران باید در این مسیر تجدیدنظر کنند و راهکارهای بهتری برای کنترل و هدایت بازار رمزارزها بیابند؟

اخبار حوزه استارتاپ و فناوری اطلاعات را در صفحه استارتاپ تجارت‌نیوز بخوانید.