آیا بزرگ‌ترین پروژه تاریخ صنعت ارتباطات رویا فروشی محض بود؟/ امکان سرمایه‌گذاری روی اینترنت فیبر نوری با منابع فعلی وجود ندارد

دولت سیزدهم و شخص عیسی زارع‌پور، وزیر سابق ارتباطات، پروژه توسعه شبکه فیبر نوری کشور را بزرگ‌ترین پروژه صنعت ارتباطات کشور نامید. البته که جز این هم نبود. عملیاتی در ابعاد کشوری که نیاز به هماهنگی نهادها و ارگان‌های مختلفی داشت. با این حال توسعه فیبر نوری باید پیش از این‌ها اتفاق می‌افتاد. این روزها صنعت ارتباطات و مخابرات کشور درگیر چالش‌های جدی و مهمی است. به عنوان مثال طبق آخرین گزارش‌های موجود، ذکر شده است که استارلینک در ایران 30 هزار کاربر فعال دارد. رقمی که با ضربان فزاینده‌ای در حال رشد است.

صنعت ارتباطات و مخابرات تحت تاثیر انقلابی که به‌واسطه اینترنت ماهواره‌ای ایجاد می‌شود تغییر خواهد کرد. در حالی که بزرگ‌ترین پروژه تاریخ صنعت ارتباطات هنوز به پایان نرسیده است. شکل و شیوه اجرایی بزرگ‌ترین پروژه صنعت مخابرات کشور، در حد ابعاد و حجم تبلیغات آن نبوده است. بسیاری از کاربران در شبکه‌های اجتماعی از کندی سرعت اتصال خود به این شبکه انتقاد کرده‌اند.

چندی پیش از گزارشی که دیجیاتو منتشر کرد، به توییت کاربری اشاره شد که با گذشت بیش از 40 روز، هنوز پاسخی به درخواستش برای اتصال به این شبکه دریافت نکرده بود. در حالی که مهلت قانونی برای اتصال 30 روز است. نتیجه‌گیری گزارش مذکور بدین سمت و سو سوق پیدا می‌کند که مشکل اتصال به شبکه فیبر نوری فراتر از اپراتورها است.

در ابتدای مردادماه سال جاری حسن سالاریه رئیس سازمان فضایی ایران، بیان کرد که ایران از نظر تکنولوژیکی با اینترنت ماهواره‌ای بین دو تا سه سال فاصله دارد. 

بزرگ‌ترین پروژه صنعت ارتباطات تاریخ کشور رویافروشی محض بود؟

مجید سلطانی مدیرعامل شرکت مخابرات در مردادماه امسال در مورد پروژه فیبر نوری اظهار نظر جالبی کرده است. به گزارش ایسنا سلطانی در این نشست با تاکید بر نقش شرکت مخابرات در بازار اتباطات و زیرساخت کشور، پیشرفت ۹۰ درصدی پروژه نهضت جهادی توسعه فیبر نوری را تشریح می‌کند.

هرچند که اعداد می‌تواند محل بحث باشند اما در این گزارش موضوعیت ندارند. سلطانی در قسمت دیگری به میزان بدهی‌های مخابرات در آن زمان اشاره می‌کند. طبق اعلام رسمی سلطانی در میانه مردادماه، شرکت مخابرات به دولت 1500 میلیارد تومان بدهی داشت که به گفته وی، بخشی از آن با دولت تهاتر شد. 

امکان سرمایه‌گذاری روی اینترنت فیبر نوری با منابع فعلی وجود ندارد

عیسی زارع‌پور وزیر سابق وزارت ارتباطات پیش از این‌ها اعلام کرده بود که تا پایان امسال، شمار کاربران اینترنت فیبر نوری به 14 میلیون خواهد رسید. در حالی که اپراتورهای کشور در حال توسعه شبکه فیبر نوری خود هستند، برخی از اپراتورها مثل های‌وب با انتشار اطلاعیه‌ای با هدف شفاف‌سازی در کدال منتشر شد. اطلاعیه مذکور بیان می‌کرد که با منابع فعلی امکان سرمایه‌گذاری روی اینترنت فیبر نوری وجود ندارد.  

فشار برای توسعه شبکه فیبرنوری، انتقادات وارد به این پروژه و نحوه عملیاتی آن می‌تواند اتهاماتی مانند عددسازی را درپی داشته باشد. برای سنجش عمومی این پروژه باید به این نکته دقت ورزید که فارغ از حجم سرمایه‌ای که در ابعاد کلان درگیر ساخت و زیرساخت پروژه فیبر نوری شده، درصورتی به هدر نمی‌رود یا تلف نمی‌شود که تداوم و استمرار را همراه خود داشته باشد. 

با وجود انتقادات کثیر و متعدد، نمی‌توان ایراد را به اپراتورها وارد کرد. می‌توان با این گزاره تائید بیشتری کسب کرد که ساختار صنعت ارتباطی کشور نیازمند اصلاحات جدی است. در واقع مشکل فراتر از یک یا دو اپراتور است.

امیر ناظمی کارشناس و سیاست‌گذار حوزه ارتباطات، با انتشار توئیتی در شبکه اجتماعی ایکس، بزرگ‌ترین پروژه صنعت ارتباطات کشور را رویافروشی محض خطاب کرد. او در تعریف حرف خود بیان می‌کند که بیان یک‌گزاره کم‌وبیش درست بدون امکان‌پذیری اجرایی یعنی رویافروشی. گفته می‌شود نوسانات شدید اقتصادی اجرای عملیات کلانی مانند توسعه شبکه فیبر نوری با مشکل جدی رو‍‌به‌رو کرده است.

همان‌طور که ناظمی در ادامه پیام خود اشاره می‌کند، توسعه فیبر نوری امری ضروری و بدیهی است. وی در رد احتمال موفقیت این پروژه به دو عامل اشاره می‌کند. اول حجم سرمایه‌گذاری مورد نیاز و مورد دوم، پایایی و استمرار آن است.

شفاف‌سازی های‌وب در مورد توسعه فیبر نوری، آشفتگی گسترده‌ای در مورد بزرگ‌ترین پروژه صنعت ارتباطات کشور نشان داد. حالا تمام این آشفتگی در بی‌نسبتی و بی‌ربطی با اینترنت ماهواره‌ای موضوع دیگری است که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.

فرصت‌ها از کنار ما عبور می‌کنند و دوقطبی فیلترینگ بحث عمده گفتمان داخلی است

اخیرا امکان اتصال مستقیم گوشی‌های آیفون به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به‌وجود آمده است. پروژه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های متعددی و حجیمی به‌صورت جهانی روی ترند این روزهای صنعت ارتباطات و مخابرات می‌شود. درحالی که شاید مهم‌ترین پروژه دولت چهاردهم در این مورد، رفع فیلترینگ بوده است.

فشار جناحی و عمومی از طرفین مختلف در نهایت به اینجا ختم شد که گوگل‌پلی و واتس‌اپ رفع فیلتر شد. البته خروجی جلسه پرسروصدای شورای عالی فضای مجازی مصوبه‌ای بود که بدون شفاف‌سازی مسیر آینده فیلترینگ و رفع فیلترینگ را ترسیم می‌کرد. مصوبه‌ای که اطلاعات ضدونقیض بسیاری در مورد آن وجود دارد و این اطلاعات، به بحث‌های متعددی دامن می‌زند. فیلترینگ شبکه اینترنت کشور را آلوده کرده و در مورد معایب آن بارها و بارها گفته شده است.

درحالی‌که فرصت‌ها از کنار ما عبور می‌کنند، دوقطبی فیلترینگ بحث عمده داخلی است. بعد از تصویب مصوبه شورای عالی فضای مجازی، تجارت‌نیوز با کارشناسان متعددی در این مورد گفت‌وگو داشت. در یکی از این گزارش‌های اختصاصی به جایگاه ویژه جغرافیایی ایران در فرصت ارزنده در بازار ترانزیت اینترنت اشاره می‌شود. موردی که قطعا همسایگان ما پیش‌تر و بیش‌تر از ما، به سمت آن رفته‌اند و روی آن کار کرده‌اند.

فیلترینگ حتی در اولین نشست خبری شرکت ارتباطات زیرساخت شبکه، توسط مدیرعامل آن یعنی بهزاد اکبری مورد بحث واقع شد. در ادامه به محتوای این نشست اشاره‌ای خواهیم داشت. اکبری در این نشست در مورد اینترنت ماهواره‌ای هم اظهار نظرکرد. 

فراگیرشدن اینترنت ماهواره‌ای زیرساخت فیبر نوری را از بین نمی‌برد

پیش از این اکبری در بیان گزارشی طرح کرده بود که شرکت ارتباطات زیرساخت با بدهی ارزی موجه است. او در گزارشی که یک ماه پیش آن را تشریح کرد از تغییر رویکرد تک‌محصولی در این شرکت خبر داد. امروز اکبری در اولین نشست خبری خود به موضوعات مختلفی پرداخت. شاید یکی از مهم‌ترین این موضوعات حضور رویداد ایران کریدور بود. 

کریدورها این روزها اهمیت بسیار بالایی دارند. گرچه مقصود اکبری نوع خاصی از کریدورها بود اما این نوع خاص از قاعده کلی ما مستثنی نیست. مناقشات سیاسی و اقتصادی و بعضا امنیتی بیش‌تر در مورد همین کریدورها اتفاق می‌افتد. اکبری بیان کرد که سال آینده در دبی برگزار خواهد شد و 15 کشور منطقه حضور دارند. ارائه ظرفیت‌های تجاری ایران برای سرمایه‌گذاران اتفاق مثبتی خواهد بود که رشد و توسعه صنایع در ایران کمک می‌کند و ورود تکنولوژی مدرن‌تری به کشور را همراه خود دارد. اکبری در این نشست به اهمیت بالای جغرافیایی ایران در ترانزیت ترافیک هم تاکید داشت. 

در مورد پروژه‌هایی مانند 5G باید توجه بسیاری داشت که اساسا بدون فیبر نوری تامین و توسعه سرویس 5G غیرممکن است. این همان ضرورتی است که پیش‌تر به آن اشاره شد. 

در قسمتی دیگر از این نشست، مدیرعامل شرکت زیرساخت، این شرکت را در مساله فیلترینگ بی‌اختیار خطاب می‌کند. قسمت دیگری که بیشتر حائز اهمیت است، به گران‌قیمت بودن ارتباطات ماهواره‌ای اشاره می‌شود. در گزارش زومیت از این نشست خبری اشاره می‌شود که ارتباطات ماهواره‌ای بسیار گران‌قیمت است. فراگیرشدن اینترنت ماهواره‌ای زیرساخت فیبر نوری را از بین نمی‌برد. 

صنعت ارتباطات کشور با وجود تحریم‌ها آسیب جدی دیده است

حسن سالاریه در همان نشست که ابتدای این گزارش به ان اشاره شد به ضرورت همکاری بین‌المللی در مورد توسعه اینترنت ماهواره‌ای اشاره کرد. در سایه تحریم‌ها نوسازی تجهیزات به مشکل خورده است. توسعه فیبر نوری با منابع فعلی ممکن نیست. نوسانات شدید اقتصادی امکان توسعه را برای اپراتورها دشوار کرده و در این میان صنعت با مشکل جدی روبه‌رو است. انتقادات جدی از شیوه اجرایی پروژه فیبر نوری بدنه مدیریتی آن را به چالش انداخته است.

رویافروشی و وعده‌های ناامیدکننده در مورد فیبر نوری، همه عباراتی هستند که نارضایتی عمومی را از رویکرد مدیران ارشد با خود حمل می‌کنند. تمام نقل‌قول‌هایی که در این گزارش آمد هیچ تناقض یا تعارضی با یکدیگر ندارند. واقعیت همین است که شاید به گفته رئیس سازمان فضایی ایران از نظر تکنولوژیکی با اینترنت ماهواره‌ای دو یا سه سال فاصله نداشته باشیم، اما این پروژه بسیار گران است. به عبارت دیگر کشور هنوز باید بزرگ‌ترین پروژه خود را به اتمام برساند. پروژه‌ای که هنوز فرصت مناسب برای داوری آن فرانرسیده است.