سبد معیشت؛ سندی برای تطابق «مزد» با واقعیت کارگران

به گزارش خبرنگار مهر، سبد معیشتی ارائه شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در کنار نرخ تورم مبنای تعیین حداقل دستمزد کارگران در کشور است.

این سبد امسال اصلاح شد و از گرم محصولات کاسته شده است. به عنوان مثال، در سبد معیشتی اعلام شده فعلی برای جامعه کارگری، در بخش میوه‌جات فقط ۳ میوه سیب درختی، پرتقال و موز لحاظ شده است. یا در سال ۱۳۹۵ چای از این سبد حذف شده بود که مجدد امسال به اقلام مندرج در سبد معیشت افزوده شد.

علی خدایی، عضو شورای عالی کار و نماینده جامعه کارگری در گفتگو با خبرنگار مهر، عنوان کرد: سبد معیشتی یک تکلیف قانونی است که ذیل ماده ۴۱ بند «ب» قانون کار به شورای عالی کار واگذار شده است.

در این ماده قانونی آمده است: «شورای عالی کار همه ساله موظف است میزان حداقل مزد کارگران را برای نقاط مختلف کشور و یا صنایع مختلف با توجه به معیارهای ذیل تعیین نماید؛

۱. حداقل مزد کارگران با توجه به درصد تورمی که از طرف بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌شود حداقل مزد کارگران با توجه به درصد تورمی که از طرف بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌شود.

۲. حداقل مزد بدون آنکه مشخصات جسمی و روحی کارگران و ویژگی‌های کار محول شده را مورد توجه قرار دهد باید به اندازه‌ای باشد تا زندگی یک خانواده که تعداد متوسط آن توسط مراجع رسمی اعلام می‌شود را تأمین نماید.»

این عضو شورای عالی کار در ادامه سخنان خود افزود: به این ترتیب، ما موظف هستیم برای تعیین حداقل دستمزد دو مؤلفه را در نظر بگیریم؛ نخست، توجه به نرخ تورم و دوم بند «ب» ماده ۴۱ که ما از آن به عنوان سبد معیشت تعبیر می‌کنیم. در این بند آمده مزد تعیین شده باید به اندازه‌ای باشد که حداقل‌های یک زندگی را تأمین کند. در واقع حداقل‌های زندگی محاسباتی دارد که ما نام آن را به صورت مشترک سبد معیشت گذاشتیم. بنابراین، حداقل‌های زندگی یا همان سبد معیشت باید مبنایی برای تعیین دستمزد باشد. جامعه کارگری سال گذشته با دولت چالش‌هایی داشت و متأسفانه با این چالش آن سبد معیشتی که باید تصویب می‌شد، به تصویب نهایی نرسید و دستمزد بدون امضا نمایندگان کارگری ابلاغ شد

وی ادامه داد: سال ۱۳۹۶ توافق‌نامه دسته‌جمعی که در جلسه ۲۵۶ شورای عالی کار انجام شد، مقرر شد از آن تاریخ در یک پیمان دسته‌جمعی گروه کارگری، کارفرمایی و دولت هر سال قبل از تعیین دستمزد سبد معیشت را محاسبه کند و این سبد معیشت به عنوان سند بالادستی، معیاری باشد برای اینکه بسنجیم حقوق تعیین شده، چقدر با واقعیت‌های زندگی این قشر مطابقت دارد.

خدایی اضافه کرد: طبق توافقات، سبد معیشت باید بر اساس آمارها و اطلاعاتی که مراجع رسمی اعلام می‌کنند، محاسبه شود؛ گاهی، چانه‌زنی‌هایی سر این موضوع که کدام مراجع را به رسمیت بشناسیم، وجود دارد.

خدایی با بیان اینکه جامعه کارگری سال گذشته با دولت چالش‌هایی داشت، اظهار کرد: متأسفانه با این چالش آن سبد معیشتی که باید تصویب می‌شد، به تصویب نهایی نرسید؛ اما امسال تا به امروز توافق‌ها خوب پیش رفته و مبلغ حدود ۲۳ میلیون و ۴۹۰ هزار تومان برای یک خانواده ۳.۳ نفره با نرخ تورم دی ماه مورد قبول واقع شده است.

این عضو شورای عالی کار تاکید کرد: این عدد قرار است با نرخ تورم بهمن ماه که از سوی مراجع رسمی اعلام می‌شود به روز رسانی شود که به بیش از ۲۴ میلیون تومان می‌رسد.

عدد دستمزد چقدر است؟

بر اساس نرخ تورم بهمن ماه از سوی برخی تشکل‌های کارگری اعلام شد، عدد سبد معیشت ۲۴ میلیون و ۴۴۰ هزار تومان است

بر اساس نرخ تورم بهمن ماه از سوی برخی تشکل‌های کارگری اعلام شد، عدد سبد معیشت ۲۴ میلیون و ۴۴۰ هزار تومان است.

خدایی در این خصوص گفت: کمیته مزد هنوز این عدد را محاسبه نکرده است اما چون معیارها ثابت و مشخص هستند، محاسبه فقط به روز رسانی شده و امیدواریم عدد آن مورد تصویب سایر شرکای اجتماعی حاضر در شورای عالی کار واقع شود.

وی با بیان اینکه پس از تصویب این عدد در شورای عالی کار مذاکرات مزد شروع خواهد شد، عنوان کرد: باید دید در ادامه با توجه به نرخ تورمی هزینه‌های زندگی، چه عددی برای دستمزد ۱۴۰۴ به تصویب می‌رسد.

نرخ سبد معیشت بر اساس آخرین نرخ اقلام و ریالی است

خدایی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا اقلام درج شده در سبد معیشت بر اساس نرخ تورم ماهانه مورد محاسبه قرار می‌گیرد، گفت: تقریباً می‌توانیم بگوییم که سبد معیشت بر اساس آخرین نرخ اقلام منتخب است. به عنوان مثال، برای تأمین روزانه ۲۳۰۰ کالری مورد نیاز بدن، توافقاتی روی قیمت اقلامی مانند گوشت قرمز، گوشت مرغ، برنج، غلات، نان و… انجام شده است.

این نماینده جامعه کارگری در شورای عالی کار در خصوص تغییر برخی اقلام به شکل ماهانه، عنوان کرد: در محاسبه سبد معیشت روی اقلام منتخب درج شده بر اساس آخرین نرخ همان اقلام است؛ زیرا برخی اقلام سبد، ممکن است تورم بیشتر و بعضی دیگر تورم کمتری داشته باشند. در واقع نرخ ریالی آنها مدنظر قرار می‌گیرد نه نرخ تورمی آنها.

درصد پوشش مزد مصوب سال‌های گذشته چقدر بود؟

عضو شورای عالی کار در پاسخ به این پرسش که آیا عدد سبد معیشت رقم حداقل دستمزد ۱۴۰۴ کارگران خواهد شد، گفت: واقعیت این است که تا آن عدد، فاصله زیادی وجود دارد. در حال حاضر دستمزد دریافتی کارگران خیلی پایین‌تر از عدد سبد معیشتی است. سبد معیشت به عنوان سند بالادستی، معیاری است برای ما که حداقل مزد را تصویب می‌کنیم. حداقل دستمزد تعیین شده تا سال ۱۳۹۷ به این نقطه رسیده بود که ۷۰ درصد سبد معیشتی را پوشش می‌داد. اما تحمیل تحریم‌ها و جهش نرخ ارز و مزد مصوب در روزهای پایانی سال ۱۳۹۸ دستمزد خوبی نبود. در آن سال هم بدون امضای گروه کارگری حداقل دستمزد کارگری مصوب و ابلاغ شد

خدایی در توضیح بیشتر عنوان کرد: به عنوان مثال، درصد پوشش حداقل مزد در سبد معیشتی طی سال‌های متمادی، عددهای متفاوتی بوده است. ابتدایی سال ۱۳۹۱ دستمزد مصوب حداکثر ۳۰ درصد هزینه‌های یک خانوار را پوشش می‌داد. به مرور زمان در سال‌های مختلف با این روش که مزد تعیین شده باید مقداری از نرخ تورم بیشتر باشد، ضریب پوشش را به ۷۰ درصد رساندیم؛ یعنی مزد دریافتی کارگران ۷۰ درصد حداقل‌های زندگی را پوشش می‌داد.

وی افزود: حداقل دستمزد تعیین شده تا سال ۱۳۹۷ به این نقطه رسیده بود که ۷۰ درصد سبد معیشتی را پوشش می‌داد. اما در سال ۱۳۹۷ با تحمیل تحریم‌ها و جهش نرخ ارز، مزد مصوب در روزهای پایانی سال ۱۳۹۸ دستمزد خوبی نبود. در آن سال هم بدون امضای گروه کارگری حداقل دستمزد کارگری مصوب و ابلاغ شد. در نتیجه در این مقطع زمانی دوباره یک سقوط مزدی اتفاق افتاد.‌

وی با اشاره به تعیین مزد در سال‌های اخیر، ادامه داد: اما در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ تعیین حداقل دستمزد بالاتر از نرخ تورم این سال‌ها بوده و عدد دستمزد ۶۹ درصد سبد معیشت و حداقل‌های زندگی خانوارهای کارگری را پوشش می‌داد.

وی ادامه داد: متأسفانه در دو سال گذشته دوباره وضعیت دستمزد در شرایط بدی قرار گرفت. تلاش ما همواره این بوده که به سمتی جهش کنیم که مزد، تمام سبد معیشت را پوشش دهد. بنابراین روش مذاکره گروه کارگری بر این مبنا است که نخست، فاصله ایجاد شده سبد معیشت طی این سال‌ها را پر کند و دوم، در این راستا در برنامه‌ای با دولت به توافق برسد که طی چند سال بتوانیم این ضریب پوشش را کامل کنیم.

دستمزد امسال زیر ۴۰ درصد سبد معیشتی را پوشش داد

ابتدای سال پس از مصوب شدن حداقل دستمزد ۱۴۰۳ برخی نمایندگان جامعه کارگری عنوان کردند این رقم فقط ۴۰ درصد سبد معیشت را پوشش می‌دهد. در حالی که در نیمه دوم در برخی اقلام مصرفی و کالاهای اساسی شاهد جهش قیمتی در چند نوبت در طول یک سال بودیم و قطعاً این پوشش کمتر شد. نمایندگان جامعه کارگری تلاش دارند عددی برای مزد تصویب شود که قسمت عمده سبد معیشت را پوشش دهد و نیز به توافقی برسیم که طی چند سال پوشش را کامل کنیم

عضو شورای عالی کار در این خصوص اظهار کرد: در حال حاضر ضریب پوشش سبد معیشت به وسیله حقوق دریافتی کارگران کمتر از ۴۰ درصد است. در این خصوص که چقدر می‌توانیم این دو عدد را بهم نزدیک کنیم و مزد درصد بیشتری از سبد معیشت را پوشش دهد به نحوه تعامل شرکای اجتماعی بر می‌گردد.

خدایی تصریح کرد: نمایندگان جامعه کارگری تلاش دارند عددی برای مزد تصویب شود که قسمت عمده سبد معیشت را پوشش دهد و هم به توافقی برسیم که طی چند سال پوشش را کامل کنیم.

افزایش حق مسکن

این عضو جامعه کارگری در پاسخ به این پرسش که قرار نیست در اقلام سبد معیشت تغییری ایجاد شود با توجه به کاهشی که در گرم و انواع اقلام اعمال شده است، گفت: این اقلام تقریباً معیار و ملاک بوده و در هر صورت، اگر بخواهیم برای آمارگیری به یک توافقی برسیم ناچار هستیم یک سری اقلام را انتخاب کنیم. بنابراین ما بدون پیش فرض جلو می‌رویم. امسال حق مسکن هم قطعاً باید در تعیین حداقل دستمزد، افزایش پیدا کند.

خدایی با بیان اینکه در حال حاضر در سبد معیشت از همه گروه‌ها محصولی در بین اقلام منتخب وجود دارد، گفت: تمام جوانب برای تعیین اقلام در نظر گرفته می‌شود مثلاً اگر حبوبات گران شود همه اقلام با هم دچار افزایش قیمت می‌شوند. به همین دلیل معتقدم در این حوزه خیلی جای نگرانی وجود ندارد.

عضو شورای عالی کار در پایان اعلام کرد: امسال حق مسکن هم قطعاً باید در تعیین حداقل دستمزد، افزایش پیدا کند.